25 lipca 2023 r. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie wydał zarządzenie w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Lisia Góra". Od czasu powołania rezerwatu Rezerwatu w 1998 r., obiekt ten był traktowany tak jak każdy inny, "typowy" rezerwat leśny, w którym przyjmuje się zasadę minimalizacji ingerencji człowieka. Jest to słuszne podejście, o ile celem ochrony jest zapewnienie ciągłości niezaburzonych przez człowieka procesów naturalnych, bez względu na ich przyrodnicze i kulturowe konsekwencje. Czy było to słuszne w przypadku "Lisiej Góry"?

W 2019 r. Gmina M. Rzeszów podpisała porozumienie z Uniwersytetem Rzeszowskim, który objął rezerwat swoim naukowym patronatem UR. Do zadań UR należy m.in. ocena skuteczności ochrony przyrody na terenie "Lisiej Góry" ze szczególnym uwzględnieniem głównego przedmiotu ochrony, jakim jest starodrzew dębowy. Uniwersytet zobowiązał się do przedstawiania Miastu odpowiednich rekomendacji wynikających z wykonywanych ocen i analiz.

Nowa misji UR podjął się zespół przyrodników, głównie z Zakładu Ochrony Przyrody i Ekologii Krajobrazu, pod kierunkiem dr hab. Andrzeja Bobca, prof. UR, który przeprowadził szczegółowe badania kondycji ekologicznej całego drzewostanu dębowego (ok. 300 okazów) rezerwatu w kontekście wielu biotycznych i abiotycznych czynników wpływających na tę kondycję. Najważniejszym wnioskiem tych obszernych, kompleksowych badań jest to, że najcenniejszym (najstarszym i najokazalszym) dębom, które rozwijały się w zupełnie różnych niż obecne warunkach (jako  pojedyncze drzewa i w niewielkich grupach w półotwartym "arkadyjskim" krajobrazie "sawannowego" pastwiska) poważnie zagraża silna konkurencja młodszych drzew, szczególnie klonów i grabów. To typowe zjawisko naturalnej sukcesji, która - po zaprzestaniu np. wypasu - przekształca dawne pastwiska (ale też porzucone łąki i pola) w las, stopniowo "pochłaniający" obecne tam stare drzewa, cieszące się dotąd optymalnymi warunkami rozwoju. Dla starszych, takich jak na "Lisiej Górze" dębów jest to szok. Leciwe drzewa nie są w stanie zaadaptować się do tak radykalnej zmiany warunków środowiskowych, do silnego ograniczenia dostępu do słonecznego promieniowania. Poza widocznymi oznakami obniżonej witalności starszych dębów (które potencjalnie mogłyby żyć jeszcze po sto wi więcej lat), duże zwarcie młodszego drzewostanu zupełnie uniemożliwia rozwój nowego pokolenia tego światłożądnego gatunku.

Dlatego, w przygotowanej na zlecenie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska ekspertyzie dendrologicznej zespół UR zaproponował radykalne odejście od dotychczasowego, biernego podejścia do przyrody rezerwatu na rzecz ochrony czynnej, stopniowo przywracającej optymalne dla życia starszych dębów i rozwoju nowych pokoleń, warunki.

Cieszymy się, że wyniki badań prowadzonych przez pracowników UR (również z udziałem studentów!) i zaproponowane rekomendacje zostały wykorzystane w nowym planie ochrony dla rezerwatu przyrody „Lisia Góra”. W przekonaniu autorów ekspertyzy to bardzo dobry plan, stwarzający szansę dla faktycznej biokulturowej rewitalizacji obszaru "Lisiej Góry", będącej w interesie nie tylko starych i przyszłych młodych pokoleń dębów, ale także Rzeszowa - miasta łączącego innowację z wrażliwością na piękno tradycyjnego krajobrazu i związanych z nim wartości.

Zgodnie z planem, teren rezerwatu przyrody podzielony został na 4 strefy. Działania skierowane na zachowanie przedmiotu ochrony, tj. sędziwych dębów, realizowane będą w strefie I, II i fakultatywnie w strefie III. Najintensywniejsze zabiegi, polegające na całkowitym, stopniowym odsłanianiu dębów (w kierunku świetlistej dąbrowy), przewidziano w strefie I. Mniej intensywne, koncentrujące się na miejscowym usuwaniu podszytu wokół najcenniejszych okazów dębów, zaplanowano w strefie II, fakultatywnie w strefie III.  Strefa IV pozostaje bez zabiegów.  

Należy wyrazić nadzieję, że wysiłki podjęte przez Właściciela terenu rezerwatu (tj. Miasto) jak i RDLP Rzeszów uzyskają odpowiednie wsparcie lokalnych i regionalnych mediów. Ich zaangażowanie promujące nowy model ochrony jest niezbędne, by uniknąć niepotrzebnego zaskoczenia i zaniepokojenia mieszkańców.

Jeszcze ładniej może być na Lisiej Górze już za 2 lata - efekt "odkrzaczania" starego zadrzewienia dębowego przeprowadzonego przez KNP UR w Kalwarii Pacławskiej"