O projekcie
Dofinansowano ze środków Ministra Nauki w ramach programu „Regionalna Inicjatywa Doskonałości” w latach 2024 – 2027, nr RID/SP/0011/2024/1,
kwota finansowania 17 172 501,00 zł.
Migranci z Ukrainy w województwie podkarpackim. Implikacje społeczno-gospodarcze
Województwo podkarpackie jest regionem leżącym w sąsiedztwie Ukrainy i Republiki Słowackiej, co jest istotną determinantą w rozwoju współpracy transgranicznej oraz rozwoju społeczno-gospodarczym. Wschodnia granica województwa jest jednocześnie granicą zewnętrzną Sojuszu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej, co powoduje fakt wzrostu znaczenia tego regionu w kontekście geopolitycznym. W ciągu ostatnich kilku lat doszło do eskalacji konfliktu w Ukrainie: aneksji Krymu, wojny w Donbasie, wreszcie agresji Federacji Rosyjskiej w dniu 24 lutego 2022 r. i rozpoczęcia pełnoskalowej wojny. Spowodowała ona napływ uchodźców w bezprecedensowej jak dotąd skali, największej od chwili zakończenia II wojny światowej. Było to olbrzymie wyzwanie dla administracji publicznej, jednostek samorządu terytorialnego, instytucji zapewniającej bezpieczeństwo, jak i samych obywateli. Według danych Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) na dzień 15 listopada 2022 r., prawie 8 mln Ukraińców przebywało za granicą, z czego 5,5 mln w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Warto podkreślić fakt, że w przypadku Rzeczypospolitej Polskiej pierwsza grupa migrantów z Ukrainy przybyła już w latach 2014-2017, w okresie konfliktu o Donbas.
Celem projektu jest prowadzenie na szeroką skalę badań nad sytuacją migrantów z Ukrainy w województwie podkarpackim i implikacji dla regionu pod kątem szans i zagrożeń dla jego rozwoju społeczno-gospodarczego. Pomimo początkowych wyzwań związanych z napływem migrantów z Ukrainy, korzyści dla gospodarki są większe w średnim i długim okresie dzięki aktywnej integracji migrantów na rynku pracy i w społeczeństwie jako całości. Jak na tym tle będzie wyglądała sytuacja w województwie podkarpackim? Jest to główny cel projektu.
Zakres prowadzonych badań będzie obejmował cztery obszary. Po pierwsze, wojnę w Ukrainie jako decydującą determinantę wpływającą na napływ uchodźców. Analiza konfliktu będzie dotyczyła kwestii politycznej, militarnej, gospodarczej i społecznej. Zadaniem zespołu będzie próba ustalenia stanowiska poszczególnych partii politycznych wobec wojny w kolejnych etapach konfliktu; wpływu wojny na gospodarkę oraz stanowiska polskiej opinii publicznej.
Po drugie, przeanalizowana zostanie skala zjawiska migracji w województwie podkarpackim w różnych okresach wojny i badania porównawcze odnośnie Kraju Preszowskiego (Republika Słowacka). Oba regiony są peryferyjnymi w Unii Europejskiej i Sojuszu Północnoatlantyckim, sąsiadującymi z Ukrainą a więc mającymi kluczowe położenie geopolityczne. Analizie poddane zostaną dane ilościowe i to zarówno w kontekście obu regionów (województwa podkarpackiego i Kraju Preszowskiego) jak
i w skali całych państw. W ramach tego obszaru badań, członkowie zespołu przeanalizują również badania opinii publicznej odnośnie migrantów z Ukrainy.
Kolejnym obszarem badań będzie zjawisko dezinformacji odnośnie uchodźców w województwie podkarpackim w dyskursie politycznym, przestrzeni medialnej
i w portalach społecznościowych. Członkowie zespołu przeanalizują wypowiedzi polityków poszczególnych partii politycznych zarówno w mediach tradycyjnych, jak i w social mediach. Analizie zostaną poddane złośliwe informacje, dezinformacje i teorie spiskowe, również powielane na fałszywych kontach w portalach społecznościowych.
Ostatnim obszarem badań będzie integracja migrantów z Ukrainy w społeczeństwie województwa podkarpackiego i próba odpowiedzi na pytanie: jakie szanse przynoszą oni w rozwoju społeczno-gospodarczym regionu, a jakie niosą za sobą zagrożenia. Analizie będzie poddany rynek pracy, edukacja, polityka społeczna, gospodarka, szkolnictwo wyższe, zjawisko przestępczości.
Zróżnicowany charakter materiału źródłowego determinuje dobór członków zespołu badawczego. Zostali do niego zaproszeni naukowcy specjalizujący się w różnych dyscyplinach. Dyscypliną wiodącą projektu jest nauka o polityce i administracji a dodatkową nauki socjologiczne. Po określeniu czterech obszarów badawczych członkowie zespołu zdefiniowali kilkanaście zadań szczegółowych do zrealizowania:
- Wojna w Ukrainie jako determinanta napływu migrantów
- Przekaz polskich partii politycznych wobec wojny w Ukrainie
- Studenci z Ukrainy w systemie szkolnictwa wyższego w województwie podkarpackim i Kraju Preszowskim. Studium porównawcze
- Migranci z Ukrainy – konsumenci na przykładzie województwa podkarpackiego
i Kraju Preszowskiego - Obserwatorium przekazów medialnych poświęconych migrantom i dezinformacji
- Integracja migrantów z Ukrainy w województwie podkarpackim
- Migranci z Ukrainy w województwie podkarpackim w obszarze polityka społeczna – włączenie społeczne (polityka edukacyjna)
- Migranci z Ukrainy w województwie podkarpackim w obszarze polityka społeczna – włączenie społeczne (rynek pracy)
- Analiza skali przestępczości z uwzględnieniem przestępczości cudzoziemców
w województwie podkarpackim w kontekście wojny w Ukrainie - Terenowe laboratorium umożliwiające prowadzenie badań/zadań praktycznych nisko symulowanych
- Polityka integracyjna wobec migrantów z Ukrainy w skali lokalnej, regionalnej
i krajowej - Transgraniczne obserwatorium procesów społecznych
Realizacja tak postawionych celów wymaga ścisłej współpracy z Wydziałem ds. Cudzoziemców Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego, Komendą Wojewódzką Policji w Rzeszowie, Urzędem Statystycznym w Rzeszowie, Bieszczadzkim Oddziałem Straży Granicznej, Kuratorium Oświaty w Rzeszowie oraz przedstawicielami administracji publicznej i jednostek samorządu terytorialnego.
Projekt jest ściśle powiązany z celami Polityki Naukowej Państwa, Strategią rozwoju województwa – Podkarpackie 2030 oraz z założeniami regionalnej inteligentnej specjalizacji (RIS).