Podcasty

Sztuka krytyki – wywiad z dr hab. Urszulą Kowalczuk, prof. UW

Dr hab. Urszula Kowalczuk, prof. UW opowiada o roli krytyki literackiej, jej wartości i wpływie na literaturę. Rozmówczyni obala stereotypy dotyczące krytyki, podkreśla znaczenie wiedzy, odpowiedzialności i wrażliwości w tej profesji oraz zastanawia się, kto może zostać dobrym krytykiem literackim. Jej rozmówcami są: Aleksandra Półćwiartek (UR), Wiktoria Batóg (UR) oraz Przemysław Dołęga (UR).

Dr hab. Urszula Kowalczuk, prof. UW – historyczka literatury polskiej, specjalizującą się w badaniach nad literaturą drugiej połowy XIX wieku. Autorka monografii: Felicjan Faleński. Twórczość i obecność (2002); Powinność i przygoda. Pisarze polscy drugiej połowy XIX wieku wobec kultury renesansu (2011); Spór o nowy „dramat narodowy”. Jeden wątek dyskusji o „Rachunkach” J.I. Kraszewskiego (2024). Urszula Kowalczuk jest ponadto autorką wielu innych publikacji – w tym haseł w Słowniku polskiej krytyki literackiej 1764-1918.

00:00 – Zapowiedź rozmowy
01:00 – Sztuka krytyki: rozumienie, wrażliwość, odpowiedzialność, dialog
02:45 – Mity o krytyce literackiej
05:37 – Między wiedzą a wrażliwością: kompetencje krytyka literackiego
12:00 – Między pasją a profesjonalizmem: kto może zostać krytykiem literackim?
14:35 – Łatwiej krytykować czy tworzyć?
16:14 – Mistrzowie krytyki XIX-wiecznej
19:24 – Krytyka literacka w szkole i na uniwersytecie
28:59 – Spór romantyków i klasyków: krytycznoliteracki pojedynek wszech czasów?
34:13 – Patriotyzm pod lupą cenzury: krytyka literacka w czasach zaborów
40:58 – Jak krytyka wpływa na literaturę, jak literatura na krytykę?
45:21 – Polska krytyka XIX-wieczna na tle krytyki europejskiej
49:29 – Jak XIX-wieczni krytycy zgłębiali wnętrze człowieka?
55:12 – Krytyczka czy krytyk? O języku i płci w świecie krytyki
57:51 – Krytyka kobieca i męska – rzeczywista różnica czy kulturowy mit?
1:01:02 – Granice subiektywizmu w krytyce
1:04:18 – Jak czytanie prac krytycznych wpływa na autora, a jak na czytelnika?
1:06:52 – Jak zainteresować współczesnych odbiorców krytyką literacką?
1:10:00 – Sztuczna inteligencja w krytyce literackiej – wsparcie czy zagrożenie?

Przeszłość i teraźniejszość krytyki literackiej – wywiad z prof. dr hab. Teresą Kostkiewiczową

Prof. Teresa Kostkiewiczowa opowiada o powstaniu Słownika polskiej krytyki literackiej 1764-1918, krytyce literackiej jako „drugiej stronie” literatury, powinnościach krytyki i jej wybitnych przedstawicielach, a także o środowisku badaczek i badaczy polskiej krytyki literackiej oraz o tym, jak rozpocząć przygodę z krytyką. Rozmowę prowadzi Karolina Paszek-Grześkiewicz (UR).

Prof. dr hab. Teresa Kostkiewiczowa – literaturoznawczyni (IBL PAN, UKSW), autorka wielu monografii naukowych, takich jak: Model liryki sentymentalnej w twórczości Franciszka Karpińskiego (1964); Kniaźnin jako poeta liryczny (1971); Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia (1975, 1979); Horyzonty wyobraźni. O języku poezji czasów Oświecenia (1984); Oświecenie. Próg naszej współczesności (1994); Oda w poezji polskiej. Dzieje gatunku (1996); Studia o Krasickim (1997); Polski wiek świateł. Obszary swoistości (2002); Mnemozyne i córki. Pamięć w literaturze polskiej drugiej połowy XVIII wieku (2019), a także monografii Krytyka literacka w Polsce w XVI i XVII wieku oraz w epoce oświecenia (1990) (we współautorstwie z Elżbietą Sarnowską-Temeriusz); edytorka utworów literackich (m.in. wierszy poetów polskiego oświecenia i utworów zgromadzonych w antologii Oda w poezji polskiej w serii Biblioteka Narodowa, 2009); współautorka Słownika terminów literackich (wyd. I: 1976, wyd. II: 1988, wyd. III: 1998, 2000, wyd. IV: 2002);  redaktorka Słownika literatury polskiego Oświecenia (wyd. I: 1977, wyd. II: 1991, 1996, wyd. III: 2002), współredaktorka antologii Oświeceni o literaturze (t. I-II: 1993, 1995) oraz Słownika polskiej krytyki literackiej 1764–1918 (seria I: 2016, seria II: 2024).

00:00 – Zapowiedź rozmowy
01:31 – Początki polskich badan nad krytyką literacką
04:20 – Geneza Słownika polskiej krytyki literackiej 1764–1918
06:02 – Znaczenie badań nad krytyką literacką
07:48 – Istota krytyki, stan badań nad krytyką literacką w Polsce
14:03 – Perspektywy dalszych badań w tym zakresie
15:21 – Początki krytyki literackiej i jej przemiany na przestrzeni dziejów
23:05 – Literackość krytyki
24:38 – Postać krytyka w dziejach kultury, krytyka sprawiedliwa i niesprawiedliwa
28:06 – Dzieło jako centrum wypowiedzi krytycznej, zobowiązania etyczne krytyki
30:41 – Wybrane sylwetki wybitnych krytyków literackich
33:20 – Rady dla początkujących: Jak rozpocząć przygodę z krytyką literacką?
34:56 – Krytyka literacka w dobie „nieczytania”