Z radością oddajemy do rąk naszych Czytelników najnowszy numer „Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej”! W trzynastym tomie zachęcamy do przeczytania niżej wymienionych artykułów, które jak zwykle przygotowaliśmy w dwóch wersjach językowych – polskiej i angielskiej, tj.:

1. Janusz Królikowski, „Przemiany symboliczno-teologicznego znaczenia materii i ich odzwierciedlanie się w estetyce i sztuce chrześcijańskiej”,
“The transformations of the symbolic and theological meaning of matter reflected in Christian aesthetics and art”;

2. Maria Nitka, „Semantyka marmuru w teorii i praktyce polskiej rzeźby sakralnej w drugiej połowie XIX wieku”,
“Semantics of marble in the theory and practice of Polish sacred sculpture in the second half of the 19th century”;

3. Krystyna Czerni, „Malarska „dwujęzyczność” Jerzego Nowosielskiego.
Związki między abstrakcją a ikoną w monumentalnych projektach sakralnych”,
“Jerzy Nowosielski as a “bilingual” painter. Relations between abstraction and icon in monumental religious projects”;

4. Anna Siemieniec, „Burzliwe losy ikonostasów projektu Adama Stalony-Dobrzańskiego oraz ikon Sotyrysa Pantopulosa wykonanych dla katedry prawosławnej pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy we Wrocławiu oraz cerkwi pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Gródku”,
“The turbulent history of the iconostasis by Adam Stalony-Dobrzański and icons by Sotyrys Pantopulos for the Orthodox Cathedral of the Nativity of the Most Holy Mother of God in Wrocław and the Orthodox Church of the Nativity of the Virgin Mary in Gródek”;

5. Bożena Kostuch, „Monumentalne kompozycje z łysogórskich płyt ceramicznych w wystroju budowli sakralnych”,
“Monumental arrangements of the Łysa Góra ceramic tiles in the decoration of church buildings”;

6. Grzegorz Niemyjski, „Wierzę w sztukę”,
“I believe in art”.

Poniżej prezentujemy krótki zarys bogatej zawartości rocznika, który nakreśliła redaktor naczelna – Grażyna Ryba – we wprowadzeniu do bieżącego numeru:

„W dniach 5 – 6 grudnia 2019 roku odbyło się w Rzeszowie sympozjum naukowe Sacrum i materia. Ekspresja i symbolika materiału w twórczości o charakterze sakralnym, zorganizowane w ramach cyklu spotkań poświęconych badaniom nad sztuką sakralną XIX–XXI w. przez Centrum Dokumentacji Współczesnej Sztuki Sakralnej Uniwersytetu Rzeszowskiego. Interdyscyplinarna konferencja, zdominowana przez artystów i teologów, wskazała na (ukazała) ogrom zagadnień obecnych w sferze relacji sztuki i teologii w kontekście przemian zachodzących w kulturze współczesnej, związany między innymi z wykorzystaniem nowych materiałów czy powstaniem dziedzin twórczości artystycznej (tzw. nowych mediów) preferujących ulotne działania na pograniczu sztuk. Wobec rozległości problematyki, tak słabo jeszcze rozpoznanej, redakcja „Sacrum et Decorum” postanowiła włączyć się w propagowanie badań na polu zarysowanym podczas rzeszowskiej konferencji.
Jako wprowadzenie do dalszych analiz wspomnianej tematyki może posłużyć artykuł ks. Janusza Królikowskiego, zawierający syntetyczny obraz zagadnienia w ujęciu historycznym, które autor kończy u progu współczesności. Kontynuację tych rozważań, w odniesieniu do sztuki najnowszej, stanowić będzie tekst kolejnego teologa – Karola Klauzy, który zostanie opublikowany w następnym tomie naszego pisma.
Natomiast w bieżącym numerze kwestie treści symbolicznych w nawiązaniu do materiału rzeźby w sztuce XIX wieku porusza Maria Nitka z perspektywy historyka sztuki. Autorka koncentruje się na znaczeniu marmuru, klasycznego materiału rzeźby. Tymczasem w przygotowaniu do kolejnego wydania naszego pisma są teksty, wskazujące jak współczesna rewolucja w zakresie materiału i kształtowaniu struktur przestrzennych wpłynęła na sztukę sakralną.
Artykuł Bożeny Kostuch prezentuje szereg realizacji z płyt ceramicznych przeznaczonych do wnętrz kościelnych, które nieczęsto spotyka się we współczesnej sztuce sakralnej. Większość z nich powstała w drugiej połowie XX wieku w ramach współpracy artystów z rzemieślnikami skupionymi w spółdzielni „Kamionka” w podtarnowskiej Łysej Górze. W swoim tekście autorka sygnalizuje konieczność bliższej analizy tych interesujących prac, dotychczas traktowanych marginalnie w literaturze przedmiotu.
Dwa kolejne opracowania stanowią kontynuację wątku malarstwa sakralnego inspirowanego sztuką ikony, który powracał wielekroć na łamach „Sacrum et Decorum”. Artykuł Krystyny Czerni porusza kwestie związków między abstrakcją a ikoną w monumentalnych projektach sakralnych Jerzego Nowosielskiego. Natomiast Anna Siemieniec poświęca swój tekst zagadnieniu współpracy Nowosielskiego i Stalony-Dobrzańskiego z innymi, mniej znanymi twórcami malarstwa ikonowego w Polsce, oraz sprawom recepcji tego typu sztuki w społeczności wiernych.
W poprzednim tomie zainicjowaliśmy cykl esejów pisanych przez artystów na temat własnej twórczości. Mogą to być potencjalne materiały do badań, nie tylko nad współczesną sztuką sakralną i inspirowaną religią, ale też szerzej – nad nurtem metafizycznym obecnym w kulturze naszych czasów. W tym numerze proponujemy tekst Grzegorza Niemyjskiego, rzeźbiarza związanego z Wrocławiem. Zapis refleksji artysty stanowi dopełnienie jego prac rzeźbiarskich, będących oryginalną interpretacją plastyczną treści biblijnych”.

Na okładce trzynastego tomu znajduje się ilustracja Bożego Narodzenia, płaskorzeźby w drewnie autorstwa Ryszarda Ryby, będącej fragmentem nastawy ołtarzowej w kościele św. Józefa w Woliczce.

Grono stałych Czytelników oraz wszystkich zainteresowanych odkrywaniem Sacrum w sztuce zapraszamy do lektury bieżącego i archiwalnych wydań, dostępnych w formie papierowej (zamówienia prosimy składać w Dziale Kolportażu Wydawnictwa Uniwersytetu Rzeszowskiego) oraz bezpłatnie na stronie internetowej www.sacrumetdecorum.pl, a także w międzynarodowych bazach: CEEOL (https://www.ceeol.com/) i ICI Journals Master List - Index Copernicus (https://journals.indexcopernicus.com/) czy – tu nowość – w Repozytorium Biblioteki Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Życzymy ciekawej i przyjemnej lektury!