Komunikaty pyłkowe dla alergików

KALENDARZ DLA ALERGIKÓW ................................................................................................................................................................................ KOMUNIKATY NA FB (Nowe okno)(Link do innej strony)

ROŚLINY PRODUKUJĄCE ALERGENNE ZIARNA PYŁKU

LESZCZYNA

stopień alergenności pyłku: BARDZO WYSOKI, znane są reakcje krzyżowe z pyłkiem leszczyny, brzozy, grabu, dębu i buka

okres kwitnienia: (k.stycznia) luty-marzec (pocz.kwietnia)

W Polsce najczęściej spotykamy najczęściej leszczynę pospolitą. Krzewy te rosną w lasach, zadrzewieniach śródpolnych, często są także uprawiane w ogrodach i parkach.

W Rzeszowie największe skupiska krzewów leszczyny spotykamy w ogródkach działkowych i przydomowych, niektórych parkach (np. park przy ul. Pułaskiego) i w terenach słabo zabudowanych.

  OLSZA

stopień alergenności pyłku: BARDZO WYSOKI, znane są reakcje krzyżowe z pyłkiem leszczyny, brzozy, grabu, dębu i buka

okres kwitnienia: (k.stycznia) luty-pocz.kwietnia

W Polsce najczęściej występującym gatunkiem jest olsza czarna. Drzewa te rosną na terenach podmokłych, blisko zbiorników wodnych.

W Rzeszowie duże skupiska olszy spotykamy wzdłuż Wisłoka (bulwary, żwirownia), w starorzeczu Wisłoka (Załęże), a także nad brzegami małych cieków wodnych jak np. Przywra (Baranówka) czy Matysówka (Zalesie).

CIS

stopień alergenności pyłku: NISKI; podobne do ziaren pyłku cisa są ziarna pyłku żywotników (tzw. tuji), jałowców i cyprysików, które w Europie południowej są jedną z najczęstszych przyczyn alergii

okres kwitnienia: marzec

Rodzimym gatunkiem jest cis pospolity, obecnie rzadko spotykany w stanie dzikim, zwykle w uprawie.

W Rzeszowie, jak i w większości Polskich miast, cis pospolity i jego odmiany sadzone są najczęściej w przydomowych ogrodach i parkach.

JESION

stopień alergenności pyłku: ŚREDNI; znane są reakcje krzyżowe z ligustrem i oliwką

okres kwitnienia: (marzec)kwiecień-pocz.maja

W Polsce spotykamy 2 gatunki jesionu: wyniosły i pensylwański. Oba gatunki kwitną w stanie bezlistnym i z daleka możemy rozoznać je po bezkształtnych kwiatostanach przypominających "narośla" na gałęziach.

W Rzeszowie drzewa obu jesionu wyniosłego i pensylwańskiego są bardzo liczne. Spotykamy je niemal we wszystkich parkach miejskich, a nierzadko także w zieleni osiedlowej. Na bulwarach nad Wisłokiem spotykamy także jesion wyniosły w odmianie o mocno przewisających gałęziach, przypominający parasol.

WIĄZ

stopień alergenności pyłku: NISKI

okres kwitnienia: marzec-kwiecień

W Polsce występują: wiąz szypułkowy, w.polny i w.górski. Drzewa te rosną zwykle w wilgotnych lasach; często sadzone były przy dawnych dworach, pałacach i w parkach.

W Rzeszowie wiązy nie są zbyt liczne, a stężenia pyłku w powietrzu zwykle niskie. Drzewa te spotkać możemy przede wszystkim na Lisiej Górze, a także w starszych założeniach parkowych (np. na cmentarzu przy ul. Targowej).

TOPOLA

stopień alergenności pyłku: ŚREDNI, znane są reakcje krzyżowe z pyłkiem wierzby

okres kwitnienia: marzec-kwiecień

W Polsce najczęściej spotykamy topolę białą, t.czarną i t.osikę. Rosną nad rzekami i w wilgotnych lasach. Często sadzone są jako aleje wzdłuż dróg i w parkach. W miastach oprócz trzech w/w gatunków spotykane są także topole obcego pochodzenia, głównie tzw. topole balsamiczne.

W Rzeszowie topole spotkać możemy w wielu miejscach, praktycznie w całym mieście. Najwięcej rośnie ich nad Wisłokiem, wiele też w zieleni przyulicznej, osiedlowej i parkach.

WIERZBA

stopień alergenności pyłku: ŚREDNI, znane są reakcje krzyżowe z pyłkiem topoli

wierzby są roślinami owadopylnymi, ich pyłek słabo rozprzestrzenia się w powietrzu, dlatego- poza bezpośrednim kontaktem-nie stanowi dużego zagrożenia

okres kwitnienia: marzec-maj

Rodzimych gatunków wierzb jest wiele. Okres kwitnienia wierzb jest długi, gdyż różny jest czas zakwitania poszczególnych gatunków. Najwcześniej zakwitającą jest wierzba iwa, dostarczająca jeden z pierwszych pokarmów pszczołom. Dużo później zakwitają np. w. płacząca spotykana często w parkach i ogrodach czy w.biała rosnąca nad brzegami zbiorników wodnych.

W Rzeszowie wierzby spotykamy w przydomowych ogrodach, ogródkach działkowych, a także w zadrzewieniach nad Wisłokiem i mniejszymi zbiornikami wodnymi.

BRZOZA

stopień alergenności pyłku: BARDZO WYSOKI, znane są reakcje krzyżowe z pyłkiem leszczyny, olszy, grabu, dębu, buka, traw, orzecha włoskiego i jabłoni

okres kwitnienia: (k.marca) kwiecień (pocz.maja)

Pyłek brzozy jest jedną z najczęstszych przyczyn alergii wziewnych w Polsce. Pyłek bardzo dobrze rozprzestrzenia się w powietrzu i może być przenoszony setki, a nawet tysiące kilometrów.

Najczęściej spotykanym gatunkiem w Polsce jest brzoza brodawkowata- obecna równie często w naturalnych ekosystemach lasów mieszanych, jak i w sztucznych nasadzeniach w miastach. Jest też jednym z pierwszych gatunków zasiedlających nieużytki, szczególnie miejsca suche. Rzadziej spotykamy brzozę omszoną oraz gatunki brzóz obcego pochodzenia, np. brzozę pożyteczną, której odmiany bardzo chętnie są ostatnio sadzone w terenach zieleni.

W Rzeszowie, podobnie jak w większości polskich miast, brzozy- jako drzewa łatwe w uprawie- sadzone są wszędzie- od zieleni przyulicznej, poprzez parki, cmentarze, po zieleń osiedlową i przydomową. Ponadto, łatwo rozsiewają się, zasiedlając nowe miejsca. Należy pamiętać, że drzewa rosnące solo- dobrze oświetlone i rozłożyste mają najwięcej kwiatostanów- a więc uwalniają najwięcej alergennego pyłku.

GRAB

stopień alergenności pyłku: ŚREDNI, znane są reakcje krzyżowe z pyłkiem leszczyny, olszy, brzozy, dębu, buka

okres kwitnienia: kwiecień (pocz.maja)

Grab pospolity jest gatunkiem często występującym w lasach. Sadzony jest także jako drzewo parkowe, bywa stosowany w formowanych żywopłotach- wówczas nie kwitnie.

W Rzeszowie grab nie jest drzewem szczególnie często sadzonym. Czasem spotykamy pojedyncze drzewa w parkach lub zieleni osiedlowej. Liczniej występuje na Lisiej Górze oraz na peryferiach Rzeszowa w niewielkich zagajnikach bądź zdrzewieniach na nieużytkach.

CYPRYSOWATE (rodzina Cupressaceae)

ŻYWOTNIKI (TUJE), JAŁOWCE, CYPRYSIKI

stopień alergenności pyłku: NISKI- w Polsce, w krajach Europy południowej oraz w Japonii i niektórych rejonach Ameryki N jest są jedną z najczęstszych przyczyn alergii

okres kwitnienia: marzec-maj

Zarówno w Rzeszowie, jak i w całej Polsce żywotniki, jałowce i cyprysiki są często uprawiane w parkach i ogrodach. Ponadto krzewy jałowca pospolitego są spotykane na naturalnych stanowiskach w niektórych pasmach górskich oraz np. na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej.

DĄB

stopień alergenności pyłku: ŚREDNI, znane są reakcje krzyżowe z pyłkiem brzozy, grabu, buka, olszy i leszczyny

okres kwitnienia: połowa kwietnia-połowa maja

W Polsce najczęściej spotykamy 2 gatunki dębu: dąb szypułkowy (gatunek rodzimy) i d.czerwony (gatunek pochodzenia północnoamerykańskiego). Najczęściej rosną w lasach, są też sadzone w parkach, szczególnie duże okazy spotykamy w starych parkach przydworskich bądź przypałacowych.

W Rzeszowie największe skupisko dębów znajduje się na Lisiej Górze, sporadycznie spotykamy je w parkach, ale nie są zbyt liczne. Pyłek dębu występujący w naszym mieście pochodzi także z okolicznych lasów, w których bardzo często sadzony jest dąb czerwony (głównie na północ od Rzeszowa) lub naturalnie występuje dąb szypułkowy (rejony na południe od Rzeszowa).

BUK

stopień alergenności pyłku: ŚREDNI, znane są reakcje krzyżowe z pyłkiem brzozy, grabu, dębu

okres kwitnienia: koniec kwietnia-maj

Rodzimym gatunkiem jest buk pospolity. Tworzy on lasy bukowe i bukowo-jodłowe w całych Karpatach i w paśmie Pogórza. Brak naturalnych stanowisk w centralnej Polsce, natomiast w Wielkopolsce i na Mazurach jest składnikiem mieszanych lasów niżowych. Obecnie sadzony w parkach i ogrodach, głównie w odmianach (np. o purpurowych liściach). Trudno zauważyć pylenie buka, gdyż kwitną dopiero kilkudziesięcioletnie bardzo wysokie drzewa, a  kwiaty umieszczone są wysoko na wierzchołkach koron.

W Rzeszowie drzewa bukowe są nieliczne. Pyłek buka w naszym mieście pochodzi nie tylko z drzew rosnących w parkach, ale także przybywa do nas z okolicznych lasów, przypuszczalnie w znacznej mierze z południowych rejonów podgórskich.

PLATAN

stopień alergenności pyłku: w Polsce nieznany, w Europie zachodniej ŚREDNI/WYSOKI

okres kwitnienia: koniec kwietnia-maj

Najczęściej uprawianym gatunkiem jest platan klonolistny. Nie jest to nasz rodzimy gatunek (jest mieszańcem 2 gatunków- 1 pochodzącego z Ameryki Północnej i 1 z Europy południowej). Powszechnie jest spotykany w Europie południowej i zachodniej, tworzący tam aleje. Natomiast w Polsce sadzony był dawniej rzadko- jedynie przy dworach i pałacach; częściej w Polsce zachodniej niż wschodniej. Obecnie coraz chętniej sadzi się go w zieleni miejskiej, także na wschodzie kraju. Łatwo zauważyć kwitnienie platanów oraz ich owocostany, przypominające kolczaste kulki. Uwaga! pyłek platanów jest alergenny, natomiast włoski uwalniane z owocostanów w czerwcu powodują silne podrażnienia błony śluzowej układu oddechowego.

W Rzeszowie drzewa platanów sadzone są coraz częściej. Oprócz słynnego pomnika przyrody z okolicy zamku Lubomirskich, drzewa te rosną w Parku Kultury i Wypoczynku nad Wisłokiem (zarówno stare, jak i nowe nasadzenia) oraz na obrzeżach parku Sybiraków na Baranówce. Są też często sadzone na nowych osiedlach- warto więc zwrócić  na nie uwagę. ciekawostki

SOSNA

stopień alergenności pyłku: NISKI, ale ziarna pyłku są duże i często powodują mechaniczne podrażnienie dróg oddechowych

okres kwitnienia: (k.kwietnia) maj

W polskich lasach spotykmy glównie sosnę pospolitą. Lasy sosnowe rosną głównie  na glebach lekkich, a ponadto sosny często kolonizują nieużytki  o słabym (głównie piaszczystym) podłożu. W ogrodach i miejskich terenach zieleni uprawia się także inne gatunki sosny, głównie sosnę czarną, bardzo odporną na miejskie zanieczyszczenia gleby i powietrza.

W Rzeszowie, a także na całym Podkarpaciu sosny nie występują aż tak licznie, jak np. w Wielkopolsce czy nad morzem. Stanowią jednak pewną domieszkę w okolicznych lasach, a sosna czarna jest bardzo chętnie sadzona w miejskich terenach zieleni. Drzewa te możemy spotkać na prawie każdym rzeszowskim osiedlu, a także w pasach zieleni wzdłuż ruchliwych ulic naszego miasta.

TRAWY (rodzina Poaceae)

stopień alergenności pyłku: BARDZO WYSOKI, zanotowano reakcje krzyżowe z pyłkiem brzozy

okres kwitnienia: k.kwietnia-wrzesień

Większość rodzajów należących do rodziny traw posiada silnie alergenny pyłek. Są wśród nich zarówno dziko rosnące na łąkach jak np. rajgras, kupkówka, życica, wiechlina, a także trawy uprawne- głównie żyto i kukurydza. Największe stężenia pyłku traw notujemy w maju i czerwcu kiedy intensywnie kwitną łąki oraz uprawy żyta.

W Rzeszowie, podobnie jak w innych polskich miastach trawy w parkach i na skwerach zwykle są koszone zanim zakwitną. Należy jednak pamiętać, że wiele z nich porasta miejsca ruderalne (nieużytkowane), a także brzegi rzek, gdzie nie są koszone i swobodnie kwitną. Ziarna pyłku traw są łatwo transportowane, a więc mimo intensywnego koszenia wysokie stężenia pojawiają się w mieście, a ich przyczyną jest transport pyłku z okolicznych upraw zbóż oraz łąk.

Uwaga! Na wyższe stężenia pyłku traw narażone są osoby mieszkające poza miastem, szczególnie w sąsiedztwie łąk i upraw żyta.

SZCZAW

stopień alergenności pyłku: ŚREDNI

okres kwitnienia: maj-wrzesień (najobficiej maj-lipiec)

Szczaw najczęściej spotykamy na łąkach oraz przydrożach. Często spotykany także jako chwast w ogrodach. Najbardziej rozpowszechnionymi w Polsce są: szczaw zwyczajny i sz. polny. W górach zagrożenie dla alergików stanowi szczaw górski. Na działanie pyłku szczególnie narażone są osoby mieszkające poza dużymi miastami.

W Rzeszowie szczaw rośnie na nieużytkach, na pasach zieleni przy ulicach, w parkach, nad Wisłokiem.

BABKA

stopień alergenności pyłku: ŚREDNI

okres kwitnienia: maj-wrzesień (głównie czerwiec-lipiec)

W Polsce najczęściej spotykanymi gatunkami są: babka lancetowata, b. większa i b. średnia. Spośród nich największe znaczenie alergenne ma babka lancetowata. Należy pamiętać, że babki są także cennymi roślinami leczniczymi. Podobnie jak w przypadku szczawiu i traw, większe zagrożenie ze strony ziaren pyłku babki występuje poza miastem, ale także np. w parkach.

W Rzeszowie występuje babka lancetowata i większa; rosną one na nieużytkach, na pasach zieleni przy ulicach, w parkach, nad Wisłokiem.

POKRZYWA

stopień alergenności pyłku: NISKI (pomimo bardzo dużych stężeń w powietrzu)

okres kwitnienia: maj-wrzesień

Najszerzej rozpowszechnionymi gatunkami pokrzywy są p. zwyczajna i p. żegawka. Rosną one w wilgotnych lasach, zaroślach, nieużytkach, miejscach podmokłych.

W Rzeszowie kwitnącą pokrzywę spotykamy wszędzie, gdzie nie koszone są zarośla, przydroża i nieużytki.

BYLICA

stopień alergenności pyłku: WYSOKI, znane są reakcje krzyżowe z pyłkiem rumianku, kminku, słonecznika;

osoby uczulone na bylicę powinny unikać spożywania selera i ostrych przypraw (papryki), surowych owoców (także tropikalnych- mango, melon, arbuz, kiwi)

okres kwitnienia: druga połowa lipca-wrzesień

W Polsce powszechnie występuje bylica pospolita, która jest rośliną wszędobylską- możemy spotkać ją na większości przydroży, nieużytków oraz nad rzekami. Często w północnej Polsce, rzadziej w południowej występuje bylica polna, której kwitnienie przedłuża sezon pylenia bylic nawet do drugiej połowy września. Spośród "pożytecznych" gatunków bylic powszechnie stosowane są: b. piołun (roślina lecznicza), b. estragon (przyprawa).

W Rzeszowie kwitnącą bylicę pospolitą spotykamy wszędzie, gdzie nie koszone są zarośla, przydroża i nieużytki, nawet na niewielkich ich fragmentach. Nierzadko pojawia się na brzegach Wisłoka.

KOMOSOWATE

stopień alergenności pyłku: NISKI/ŚREDNI

(trudno jednoznacznie ustalić znaczenie kliniczne ze względu na stosunkowo niskie stężenia rejestrowane w Polsce)

okres kwitnienia: (k.czerwca) lipiec-wrzesień

Spośród roślin z rodziny Komosowatych, najpowszechniej występującym gatunkiem w Polsce jest komosa biała. Zasiedla przydroża, nieużytki; często jest chwastem w uprawach zbóż i warzyw. Z komosą spokrewiniony jest szarłat- roślina o podobnych właściwościach alergennych. Różne gatunki szarłatu rozprzestrzeniają się jako chwasty, ale te mogą być także uprawiane (szrłat spożywczy-  surowiec na kaszę bezglutenową).

W Rzeszowie komosa biała i inne gatunki z rodziny komosowatych występują najczęściej w miejscach niekoszonych, ale również w uprawach w ogrodach. Należy pamiętać, że na wyższe stężenia narażone są osoby mieszkające poza miastem. Uwaga na uprawy szarłatu spożywczego! (Polska pd-wsch. i Lubelszczyzna)

AMBROZJA

stopień alergenności pyłku: BARDZO WYSOKI

okres kwitnienia: sierpień-wrzesień

Ambrozja bylicolistna jest rośliną zawleczoną do Europy z Ameryki Północnej. Jak do tej pory w Polsce zanotowano nieliczne jej stanowiska (na Śląsku oraz przy granicy z Ukrainą); licznie występuje natomiast w krajach położonych na południe od naszego kraju (głównie Bałkany, Węgry, południowa Francja) oraz na Ukrainie. Pyłek ambrozji jest łatwo transportowany z prądem powietrza. Najwyższe stężenia w Polsce notujemy w drugiej połowie sierpnia i na początku września- przede wszystkim w te dni, kiedy napływa do nas powietrze z południa i południowego wschodu.

W Rzeszowie zagrożenie ze strony pyłku ambrozji jest największe spośród polskich miast, z racji bliskiego sąsiedztwa źródeł pyłku. Liczba dni, w których stężenia osiągają wysokie wartości jest kilkukrotnie wyższa niż np. w Wielkopolsce.

ALERGENNE ZARODNIKI GRZYBÓW

ALTERNARIA

stopień alergenności zarodników: BARDZO WYSOKI

okres największego zagrożenia: maj-październik

Zarodniki grzybów Alternaria należą do grupy grzybów mitosporowych, rozmiar: 20-63(200) x 9-13 µm. Są wszechobecne, a ich bardzo wysokie stężenia mogą występować w okresie żniw. Często występują także w wilgotnych, słabo wentylowanych pomieszczeniach (np. w łazience, kuchni). Grzyby  z tego rodzaju są pasożytami roślin (np. ziemniaków). Wywołują reakcje alergenne po przekroczeniu 80 zarodników w 1 m3 powietrza.

CLADOSPORIUM

stopień alergenności zarodników: BARDZO WYSOKI

okres największego zagrożenia: kwiecień-listopad

Zarodniki mitosporowe są wszechobecne i często dominują w spektrum wszystkich zarodników występujących w powietrzu. Są to niewielkie zarodniki (6-22 x 3-8 µm) występujące pojedynczo lub w koloniach. Po przekroczeniu 2800 zarodników w 1 m3 powietrza, mogą wywoływać objawy alergii u osób uczulonych.

CIEKAWOSTKI

reakcje krzyżowe- zachodzą wówczas, gdy struktura białka konkretnego alergenu (A) podobna jest do struktury innego alergenu (B); wówczas osoba uczulona na alergen A będzie reagowała silniejszymi objawami alergii, gdy w powietrzu obecne będą jednocześnie oba alergeny A i B niż gdyby obecny był tylko alergen B. I tak przykładowo osoby uczulone na alergeny pyłku brzozy mogą silniej reagować na jego obecność, gdy w powietrzu pojawia się pyłek dębu czy buka, które mają alergeny swą budową zbliżone do alergenów pyłku brzozy. Reakcje krzyżowe zachodzą także pomiędzy alergenami pokarmowymi, a alergenami pyłku czy zarodników. W wielu przypadkach np. alergicy nie powinni więc spożywać jabłek czy selerów w okresie pylenia uczulającej ich rośliny.

platany w naszym mieście- Od kilku lat obserwujemy, że coraz więcej platanów sadzi się w Rzeszowie. Z roku na rok odnotowujemy także coraz więcej ziaren pyłku platana. Mimo, iż podajemy, że są to pojedyncze ziarna, należy pamiętać, że w bezpośrednim sąsiedztwie drzew stężenia mogą być wielokrotnie wyższe i zagrażać naszemu zdrowiu. Dzieje się tak dlatego, że pyłek platana przemieszcza się na niewielkie odległości- dlatego rejestrując jego obecność w stacji pomiarowej oddalonej od drzew stężenia są niższe.

Pamiętaj! Mimo, że stężenia ziaren pyłku SZCZAWIU i BABKI podawane są jako niskie, w bezpośrednim sąsiedztwie dużych powierzchni łąk oraz niekoszonych trawników zagrożenie może być dużo wyższe. Bardzo narażone są też osoby koszące łąki i inne tereny zielone, na których rośliny też już zakwitły. Wówczas ich pyłek wzbijany jest w powietrze w dużych ilościach.

Warto wiedzieć. Jeśli obserwujesz wzmożone objawy alergii (kichanie, łzawienie oczu, duszności) podczas koszenia trawy lub żniw niekoniecznie musi oznaczać to, że jesteś uczulony na ziarna pyłku TRAW. Alergię mogą powodować obecne w trawie/zbożu zarodniki grzybów ALTERNARIA i CLADOSPORIUM, które podczas tych czynności wzbijane są w powietrze w dużych ilościach.

AMBROZJA- co to takiego? Tajemnicza ambrozja, która coraz częściej (choć jeszcze nie wszędzie) ujmowana jest w testach alergologicznych, to jedna z najbardziej alergennych roślin Europy. Zawleczona z Ameryki Północnej, rozprzestrzeniła się przede wszystkim w krajach rejonu Morza Śródziemnego i na Bałkanach, a także Ukrainie. Do Polski transportowana jest z prądem powietrza- należy zwrócić szczególną uwagę, gdy prognozy synoptyków mówią o napływie nad Polskę ciepłych mas powietrza z południa lub południowo-wschodniej Europy w drugiej połowie sierpnia i na początku września. Niektóre źródła mówią, że już kilka ziaren pyłku w m3 powietrza wystarczą do wywołania pierwszych objawów alergii u większości uczulonych (dla porównania w przypadku traw i brzozy to 20-30 ziaren pyłku w m3).