Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych (główna jednostka Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe odpowiedzialna za badania naukowe) zaprezentowało efekt kilkunastoletniej współpracy z pracownikami Zakładu Ekologii i Ochrony Środowiska UR – prof. dr hab. Krzysztofem Kukułą i dr hab. Anetą Bylak, prof. UR.  

W efekcie badań, których wyniki opublikowano w renomowanych czasopismach, zespół naszych pracowników wykazał, że niewłaściwie skonstruowane brody oraz progi piętrzące stanowią nie tylko kluczowe bariery dla przemieszczania się ryb i bezkręgowców wodnych, ale znacząco oddziałują na ekosystem całego potoku. Poza negatywnym wpływem na ekosystem, betonowe przejazdy z czasem tracą swoją funkcję hydrotechniczną – w efekcie erozji poniżej brodów powstają wodospady, a stabilność konstrukcji jest zagrożona. Spada także zdolność retencyjna zlewni. Prowadzenie gospodarki leśnej wymaga jednak utrzymania odpowiedniej infrastruktury drogowej, w tym obiektów umożliwiających przekraczanie potoków. Podjęto zatem decyzję o przebudowie wielu obiektów hydrotechnicznych na terenach leśnych, także w Karpatach.

Inwestycje zaplanowano zgodnie z najnowszą wiedzą ekologiczną i z zastosowaniem najlepszych praktyk zarządzania środowiskiem, a zatem z korzyścią zarówno dla przyrody, jak i ludzi. Brody betonowe przebudowano na przepusty łukowe o dużym świetle lub zastąpiono kamiennymi konstrukcjami zapewniającymi możliwość migracji organizmów wodnych. Zdemontowane progi zastąpiono imitującymi naturalne dno bystrzami. Aby zabezpieczyć infrastrukturę drogową i jednocześnie spowolnić odpływ wód opadowych fragment zboczy potoku wzmocniono za pomocą materiałów naturalnych. Usunięcie przeszkód migracyjnych i poprawa warunków hydromorfologicznych koryta nie tylko spowodowała przesunięcie się granicy zasięgu ryb w górę potoku, ale i doprowadziła do wzrostu liczby gatunków i ogólnej liczebności ryb. Poddany renaturyzacji potok służy jako wzorzec na zajęciach dydaktycznych dla studentów kierunku Ochrony środowiska.

Badania naukowe prowadzone przez zespół prof. dr hab. Krzysztofa Kukuły i dr hab. Anety Bylak, prof. UR dały naukowe podstawy do przeprowadzenia zabiegów renaturyzacyjnych w górskich rzekach i potokach znajdujących się na obszarach, na których gospodarkę prowadzi Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe.

Więcej o projekcie:

https://www.facebook.com/photo/?fbid=951332493690557&set=pcb.951340983689708

https://www.ckps.lasy.gov.pl/aktualnosci/-/asset_publisher/HTXX9aadlRBB/content/potok-holubla-mala-retencja-gorska

Artykuły, które ukazały się do tej pory to m.in.:

Kukuła K., Bylak A. 2022. Barrier removal and dynamics of intermittent stream habitat regulate persistence and structure of fish community. Scientific Reports 12: 1512. https://www.nature.com/articles/s41598-022-05636-7#Sec8

Bylak A., Kukuła K. 2018. Concrete slab ford crossing - an anthropogenic factor modifying aquatic invertebrates communities. Aquatic Ecosystem Health and Management 21: 41-49. https://doi.org/10.1080/14634988.2017.1329604

Bylak A. 2018. The effects of brown trout on salamander larvae habitat selection: a predator-avoidance strategy. Canadian Journal of Zoology 96: 213-219. https://cdnsciencepub.com/doi/10.1139/cjz-2017-0064

Bylak A., Szmuc J., Kukuła K. 2023. Assessment of the viable effects of structural reconstruction of habitats in a mountain stream: a long-term study. Science of the Total Environment 905, 167230. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0048969723058576