Ramowa Dyrektywa Wodna nakłada obowiązek osiągnięcia dobrego stanu albo potencjału ekologicznego zbiorników wodnych w Polsce. Jednym z najważniejszych elementów podlegających ocenie w rzekach jest ichtiofauna. Ryby stanowią grupę organizmów będących kluczowym wskaźnikami stanu środowisk wodnych. Ryby zajmują w systemie rzeki różnorodne siedliska i różne poziomy troficzne. W związku z tym, zaburzenia w strukturze zespołów ryb są sygnałem alarmującym o niekorzystnych zmianach w środowisku. Dlatego ocena stanu lub potencjału ekologicznego rzek prowadzona w oparciu o zespoły ryb i bezkręgowce wodne jest ważnym elementem składowym Państwowego Monitoringu Środowiska, obejmującego w Polsce wszystkie rzeki i jeziora.

Zespół prof. Krzysztofa Kukuły prowadzi badania na bardzo dużym obszarze, obejmującym zlewnie karpackich dopływów Wisły. Prace monitoringowe prowadzone są w wyznaczonych, stałych odcinkach badawczych, przy czy na danym odcinku rzeki badania są powtarzane zwykle co 5 lata.

Metody oceny stanu środowiska z wykorzystaniem zespołów ryb rozwijane są już od ponad 20 lat, a przy tworzeniu i interkalibracji europejskiego systemu monitoringu rzek pracowali m.in. prof. dr hab. Krzysztof Kukuła i dr hab. Aneta Bylak, prof. UR. W ostatnich latach, na potrzeby badań monitoringowych zaadaptowano do warunków Polski opracowane w Europie oraz USA metody klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego wykorzystujące wskaźniki wieloparametryczne, uwzględniające, obok struktury biocenozy, także szczegółowe opisy środowiska.

Istotą działania wskaźników ichtiologicznych jest różna wrażliwość poszczególnych gatunków ryb na antropogeniczne zaburzenia środowiska. Zaburzenia w środowisku wywołują zmiany takich cech zespołu ryb jak liczebność gatunków, struktura troficzna zespołu, w tym udział gatunków drapieżnych, czy obecność najmłodszych pokoleń. Cechy zespołu organizmów wskaźnikowych mogą być wtedy traktowane jako miary stopnia zmian w środowisku wodnym. W ocenie stanu środowisk wodnych w badaniach monitoringowych wykorzystywany jest EFI+ (European Fish Index) a także Wskaźnik Integralności Biotycznej (Index of Biotic Integrity, IBI).

Badania monitoringowe rzek polskich, w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska,  obejmujące także pobór prób ryb i mięczaków do analiz chemicznych, w celu oznaczenia kilkudziesięciu substancji szkodliwych dla środowiska, są prowadzone przez wybrane grupy specjalistów z całej Polski.

Pracownicy Zakładu Ekologii i Ochrony Środowiska, ekspert, koordynator - prof. dr hab. Krzysztof Kukuła, ekspert - dr hab. Aneta Bylak, prof. UR, przy wsparciu dr Natalii Kochman-Kędziory i mgr Elżbiety Hałoń, realizują badania monitoringowe na obszarze całego województwa podkarpackiego, jak również części województw: lubelskiego, małopolskiego i świętokrzyskiego. Obecnie w badaniach monitoringowych  rzek i jezior bierze udział kilka zespołów badawczych z całej Polski. Wartość całego projektu monitoringu wód śródlądowych w Polsce, koordynowanego przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olszynie, wynosi ponad 60 mln zł. W tym roku podpisano kolejną umowę z Uniwersytetem Rzeszowskim, jako współwykonawcą projektu.

Serdecznie gratulujemy pracownikom ZEiOŚ realizacji kolejnego dużego projektu finansowanego ze źródeł zewnętrznych!