O poduszce finansowej i regularnym oszczędzaniu słów kilka

autor: Magdalena D. Suraj

Posiadanie wolnych środków finansowych dostępnych „od ręki” świadczy o zaradności i przezorności ich dysponenta. Daje niewątpliwie poczucie bezpieczeństwa, pewnej swobody i niezależności. Gdy zaczyna się w sklepach okres wyprzedaży, przecen lub atrakcyjnych promocji można nabyć produkty lub usługi o wiele taniej, zaspokajając swoje podstawowe lub bardziej wyszukane potrzeby za znacznie niższe sumy. Wielu łowców okazji boleśnie odczuwa przechodzącą tuż obok okazję, gdy konto w banku świeci pustkami lub w skarbonce zbiera się kurz, zamiast gotówki. Opcje są dwie – zagryźć wargi i pomyśleć „następnym razem, będzie jeszcze lepsza okazja!” lub spróbować pozyskać brakujące fundusze. I o ile nie jest to kochająca babcia, rodzice lub empatyczna przyjaciółka, to zwykle będzie to wiązało się z obciążeniem w postaci odsetek od zaciągniętej pożyczki (a wtedy promocja już przestaje być tak okazyjna).

Prostym rozwiązaniem na takie wyjątkowe okazje jest fundusz awaryjny. Fundusz ten ma za zadanie dostarczyć finansowania w sytuacjach awaryjnych, takich których nie można było przewidzieć, a zwłaszcza konsekwencji tych zdarzeń. Innymi słowy to taki rodzaj zaskórniaków, które dają nam poczucie bezpieczeństwa finansowego w krótkim okresie. Inny przykład – w konkretnym roku wyleczyliśmy zęby wszystkim członkom rodziny i zrobiliśmy już niezbędne przeglądy okresowe stanu uzębienia. I nieszczęśliwie, nasza pociecha ulega wypadkowi w szkole i łamie zęba siekacza. Musimy pilnie rozwiązać problem zdrowotny, ulżyć cierpieniom i zapłacić za ekspresową usługę medyczną. Oczywiście, później możemy ubiegać się o zwrot kosztów z ubezpieczenia NNW, ale zanim do tego będzie mogło dojść należy dysponować dostępną natychmiast gotówką na ten cel. Albo wtedy, gdy koniec miesiąca już się zbliża, na koncie bieżącym są tylko kwoty zarezerwowane na zrealizowanie zleceń stałych i poleceń zapłaty – żadnych wolnych środków… a nasz ukochany potomek przypomina sobie, że miał zapłacić pilnie „na wczoraj” zaliczkę na wyjazd szkolny, który odbędzie się w przyszłym semestrze. Wtedy właśnie przychodzi z pomocą fundusz awaryjny, dostępny w formie gotówki lub na koncie z dostępnością 24/7, najlepiej z kartą bankomatową. Jego wielkość trudno jest oszacować – wszystko zależy od stylu życia indywidualnej osoby lub gospodarstwa domowego. W jednym wypadku wystarczy, że fundusz wyniesie od kilkudziesięciu do kilkuset złotych; a dla rodzin z wysokimi dochodami te środki awaryjne będą wynosiły nawet kilka tysięcy złotych.

Inna sytuacja – nie posiadamy żadnych oszczędności a zbliża się moment zakończenia umowy o pracę zawartej na czas określony lub pracodawca zamyka swój biznes zwalniając pracowników z dnia na dzień. Jak zabezpieczyć się przed konsekwencjami utraty regularnego dochodu? Odpowiedzią na tak postawione pytanie jest poduszka finansowa – fundusz gromadzony w czasach koniunktury, który ma zapewnić ciągłość finansowania podstawowych potrzeb na wypadek utraty stałego źródła dochodu. Jest to drugie, obok funduszu awaryjnego, narzędzie utrzymania płynności finansowej konsumenta w sytuacjach kryzysowych czy awaryjnych z konsekwencjami utrzymującymi się nawet wiele długich miesięcy. Najczęściej poduszka finansowa odróżnia się od funduszu awaryjnego: wielkością zasobów finansowych, ich przeznaczeniem oraz miejscem gromadzenia. Najważniejsze różnice między nimi są przedstawione w sposób graficzny na schemacie 1.

Schemat 1. Poduszka finansowa a fundusz awaryjny

 Źródło: opracowanie własne.

Poduszka finansowa stanowi bardziej znaczące zabezpieczenie finansowe pojedynczej osoby lub całego gospodarstwa domowego. Najlepiej o tym przekonujemy się obecnie – w dobie pandemii wirusa Covid-19 – kiedy to wielu Polaków straciło regularny dochód lub uległ on nagłemu, nieprzewidzianemu i znacznemu obniżeniu z powodu wprowadzonych obostrzeń w przedsiębiorstwach handlowych, usługowych, a nawet produkcyjnych. W wielu sytuacjach wybawieniem okazały się rezerwy (nadwyżki) pieniężne zgromadzone przez gospodarstwa domowe we wcześniejszym okresie. Celem poduszki finansowej jest więc zapewnienie możliwości względnie normalnego funkcjonowania rodziny w sytuacji spadku lub utraty regularnego dochodu. Do oszacowania niezbędnego poziomu poduszki finansowej potrzeba oszacowania średniego miesięcznego realizowanego poziomu wydatków oraz założenie okresu pozostawania bez regularnego dochodu. Przykładowy schemat obliczenia poziomu poduszki finansowej jest przedstawiony na schemacie 2.

Schemat 2.      Przykład obliczenia poziomu poduszki finansowej na okres 1, 3 i 6 miesięcy dla budżetu domowego

Źródło: opracowanie własne.

Analizując skłonność Polaków do oszczędzania warto zwrócić uwagę na badania Związku Banków Polskich w roku 2018 (Rysunek 1), które dowodzą, że 35% polskich obywateli oszczędza pieniądze regularnie, choć tylko 21% robi to każdego miesiąca. Pozostali, czyli blisko 2/3 całego społeczeństwa odkłada nieregularnie, rzadko bez określonego schematu czy planu działania, co może mieć wpływ na poczucie bezpieczeństwa finansowego i stabilności polskich rodzin w dłuższym okresie.

Rysunek 1. Częstotliwość i wielkość oszczędności Polaków

Źródło: opracowanie na podstawie Badania ZBP Monitor Bankowy 2018.

Niektórzy Polacy zapytani o własne sposoby na skuteczne oszczędzanie przyznają, że stosują metodę regularnego odkładania pewnej sumy pieniędzy do przysłowiowej świnki-skarbonki. Można to robić z pomocą prawdziwej skarbonki, puszki czy specjalnie do tego przeznaczonej koperty. Podejmują oni decyzję, że każdego dnia lub tygodnia będą odkładać pewną drobną kwotę. Zauważają przy tym, że kwota ta jest na tyle nieznacząca, że nie zauważają jej ubytku w portfelu, a na koniec miesiąca okazuje się, że w skarbonce brzęczy (lub szeleści) konkretna suma.

Schemat 3 przedstawia symulację regularnego oszczędzania w przypadku decyzji o oszczędzaniu codziennym, tygodniowym i miesięcznym. Wariant 1 zakłada, że osoba decyduje się na oszczędzanie regularne z zamiarem zgromadzenia po roku czasu kwoty 1000 złotych. Można zauważyć bezsprzecznie, że łatwiej jest odkładać codziennie kwotę około trzech złotych niż kwotę 20 złotych na przykład na koniec każdego tygodnia, nie wspominając o kwocie blisko stu złotych w opcji odkładania pieniędzy tylko raz w miesiącu.

Schemat 3. Wpływ obciążeń finansowych w zależności od sposobu oszczędzania na kwotę gromadzonych oszczędności – symulacja

Źródło: opracowanie własne.

W wariancie 2 można zaobserwować jak zmienia się poziom gromadzonych oszczędności przy założeniu różnej częstotliwości oszczędzania tej samej kwoty pieniędzy (w tym wypadku 5 złotych), tj. codziennie, co tydzień i co miesiąc. Kwota oszczędzana w krótszych okresach wygląda znacznie bardziej imponująco. Można w związku z tym wyciągnąć wniosek, że warto oszczędzać regularnie, w krótszych odstępach czasu nawet niewielkie sumy pieniędzy, co w dłuższej perspektywie może zaowocować pokaźnymi oszczędnościami.

 Reasumując rozważania w tym artykule można zauważyć, że:

1. Polacy nie posiadają nawyku regularnego oszczędzania pieniędzy, które mogłoby zapewnić stabilność i bezpieczeństwo finansowe wielu rodzinom.
2. Istnieje realna potrzeba wyodrębnienia we własnym budżecie domowym dwóch dodatkowych funduszy celowych, aktywowanych w nadzwyczajnych okolicznościach, tj. funduszu awaryjnego i poduszki finansowej.
3. Fundusz awaryjny jest gromadzony najczęściej w gotówce, dostępny „od ręki”, na wypadek niezaplanowanych i nieoczekiwanych wydatków w krótkim okresie, np. zapłata za naprawę zepsutej pralki.
4. Poduszka finansowa to fundusz o zdecydowanie wyższych sumach, ma za zadanie zabezpieczyć płynność finansową i zaspokoić potrzeby członków gospodarstwa domowego na wypadek utraty przez nich regularnego źródła dochodu w wyniku utraty pracy, czy śmierci głównego żywiciela.
5. Oszczędzając w regularnych, relatywnie krótkich odstępach czasowych można mniejszym nakładem wyrzeczeń i wysiłku zgromadzić większą kwotę oszczędności.

Więcej na temat budżetu gospodarstwa domowego oraz oszczędzaniu w:

1. Bogacka-Kisiel E., Finanse osobiste. Zachowania-Produkty-Strategie. PWN, Warszawa 2012.
2. Milic-Czerniak R., Finanse osobiste. Kompetencje. Narzędzia. Instytucje. Produkty. Decyzje. Difin, Warszawa 2016.
3. Świecka B. (red.), Współczesne problemy finansów osobistych. CeDeWu, Warszawa 2014.