Migranci z Ukrainy – konsumenci na przykładzie województwa podkarpackiego
Dofinansowano ze środków Ministra Nauki w ramach programu „Regionalna Inicjatywa Doskonałości” w latach 2024 – 2027, nr RID/SP/0011/2024/1,
kwota finansowania 17 172 501,00 zł.
Badania w ramach tego zadania będą dotyczyć migrantów z Ukrainy jako konsumentów w województwie podkarpackim oraz Kraju Preszowskim. Badania związane będą z analizą dwóch podstawowych płaszczyzn, tj. migrantów z Ukrainy – osób fizycznych dokonujących czynności prawnej (zakupów) nie związanej z ich działalnością zarobkową i zawodową na własny użytek. Dokonana zostanie tutaj szczegółowa analiza pod kątem skali ich świadomości konsumenckiej, znajomości praw konsumenckich, czy procesu dochodzenia roszczeń (sądowych oraz alternatywnych sposobów dochodzenia roszczeń) w województwie podkarpackim oraz Kraju Preszowskim. Po drugie zbadany zostanie zakres i skala nieuczciwych praktyk rynkowych w województwie podkarpackim oraz Kraju Preszowskim, których odbiorcami stają się konsumenci będący migrantami z Ukrainy. Jednocześnie wskazane zostaną rozwiązania prawno-organizacyjne mające zapobiegać kumulacji takiego zjawiska. Może być to związane z brakiem wiedzy na temat prawa konsumenckiego obowiązującego w Polsce, Słowacji a będącego konsekwencją stosowania standardów prawnych obowiązujących w Unii Europejskiej (zasada minimalnej harmonizacji).
Szczegółowe zadania będą obejmować:
[1] prawa konsumenta w Unii Europejskiej, Polsce oraz Republice Słowackiej (analiza wybranych aspektów polityki konsumenckiej Unii Europejskiej z zakresu ochrony migrantów z Ukrainy w państwach członkowskich);
[2] diagnoza na temat znajomości praw konsumenta migrantów- konsumentów z Ukrainy;
[3] identyfikacja podstawowych problemów konsumenckich, z którymi mają styczność konsumenci z Ukrainy w Polsce i w Republice Słowackiej na podstawie województwa podkarpackiego oraz Kraju Preszowskiego;
[4] skala nieuczciwych praktyk rynkowych (praktyk wprowadzających w błąd oraz agresywnych praktyk rynkowych) stosowanych względem migrantów z Ukrainy;
[5] analiza znajomości praw konsumentów w województwie podkarpackim oraz w Kraju Preszowskim (badania ankietowe);
[6] studia komparatystyczne mające na celu wykazanie podobieństw i różnic z zakresu ochrony prawnej konsumentów z Ukrainy w Polsce i w Słowacji.
Realizacja tego zadania będzie wymagała:
[1] kwerendy w siedzibach podmiotów ochrony praw konsumenta (instytucji administracji rządowej oraz organizacji pozarządowych) w województwie podkarpackim, Warszawie, Kraju Preszowskim oraz Bratysławie;
[2] analiza danych z urzędów centralnych zajmujących się ochroną konsumentów dotyczących nieuczciwych praktyk rynkowych w województwie podkarpackim i Kraju Preszowskim;
[3] analizy prawa Unii Europejskiej oraz prawa krajowego w zakresie ochrony konsumentów z Ukrainy;
[4] badania ankietowych na grupie migrantów z Ukrainy przebywających w województwie podkarpackim i Kraju Preszowskim dokonujących transakcji zakupowych, nt. znajomości ich praw konsumenckich oraz nieuczciwych praktyk rynkowych;
[5] spotkań z przedstawicielami konsumenckich instytucji rządowych oraz pozarządowych;
[6] przeprowadzenia szkoleń świadomościowych nt. procesu zakupowego, praw konsumenta, sposobów dochodzenia roszczeń konsumenckich.
W tym celu niezbędne będą wizyty studyjne w Warszawie, Preszowie, Bratysławie oraz Brukseli. Problematyce tego zadania badawczego będzie poświęcony panel tematyczny podczas 5. Międzynarodowego Kongresu Praw Człowieka w grudniu 2024 r. i seminarium naukowe połączone ze szkoleniem pt. „Znajomość praw konsumenta atutem na rynku pracy w sektorze handlowym”. Wyniki badań uzyskane dzięki zrealizowaniu powyższego zadania, będą przydatne dla polskich i słowackich oraz unijnych podmiotów ochrony konsumentów działających na poziomie regionalnym (Powiatowy/Miejski Rzecznik Praw Konsumenta, Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w Rzeszowie, Slovak Trade Inspection in Presov, Polubowny Sąd Konsumencki, The European Consumer Centre in Slovakia w Bratysławie), krajowym (Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Ministerstwo Gospodarki i Budownictwa Republiki Słowackiej, Federacja Konsumentów Oddział w Rzeszowie, Consumer Protection Association in Poprad, Regional Consumer Association of Poprad), jak również międzynarodowym (Europejskie Centra Konsumenckie, BEUC -Bureau Européen des Unions de Consommateurs , ANEC - The European consumer voice in standardisation), Instytucje naukowe, Uniwersytet Warszawski, Slovak Academy of Sciences, Slovak University of Technology, Comenius University in Bratislava. Mogą zostać ponadto wykorzystane przez studentów kierunków studiów z dziedziny nauk społecznych, jak również osób fizycznych (konsumentów) z Polski, Ukrainy, Słowacji oraz państw członkowskich Unii Europejskiej.
Wynikiem badań będzie publikacja monografii w języku angielskim: Migrants from Ukraine as the consumers. On the example of the Podkarpackie Voivodeship and the Prešov Region.