dr hab. inż. Andrzej Bobiec

Informacje

POLISH

Zainteresowania naukowe: Ekologia rolniczego krajobrazu, ekohistoria rolnictwa i obszarów leśnych, drzewa i zadrzewienia w krajobrazie rolniczym, struktura i dynamika biocenoz leśnych, dendroekologia, ochrona dziedzictwa bio-kulturowego krajobrazów, antropologia krajobrazu.

Ukończyłem studia Wydziału Leśnego Akademii Rolniczej w Krakowie (obecnie Uniwersytet Rolniczy), po czym na 18 lat zaszyłem się w Białowieży, gdzie pracowałem jako nauczyciel technikum leśnego, asystent i adiunkt Instytutu Badawczego Leśnictwa, pracownik naukowy Białowieskiego Parku Narodowego, przewodnik po puszczy i, przez cztery ostatnie lata na Podlasiu, freelancer prowadzący jednoosobowy „Instytut Puszczy Białowieskiej”, współpracujący, m.in. z Wageningen University, University of California Santa Cruz, State University of New York, College of Environmental Science and Forestry, Szwedzkim Uniwersytetem Rolniczym (SLU).

Moja praca doktorska (1996, leśnictwo) poświęcona była strukturze i dynamice warstwy runa zbiorowisk leśnych (także tu).

W kolejnych latach swoje badania poszerzyłem o zagadnienia dynamiki faz rozwojowych drzewostanów, luk i martwego drewna. Te ostatnie przyczyniły się do powstania popularno-naukowej ważnej monografii “The afterlife of a tree”. Odtworzona za pomocą metody dendroekologicznej historia rozwoju obecnych drzewostanów dębowych Puszczy jednoznacznie wskazuje na zasadniczą rolę czynnika kulturowego, odpowiedzialnego za odnowienie dębu w przeszłości. Choć podważony został w ten sposób silnie utrwalony, romantyczny „aksjomat” ścisłego rezerwatu Białowieskiego Parku Narodowego jako pozostałości niemal niezaburzonej historii „pierwotnej puszczy”, wyraźny ślad pozostawiony przez człowieka, czyni historię tego lasu nie tylko prawdziwszą, ale i bardziej fascynującą.

Rozpatrując dzisiejszy stan odnowienia dębu, można przypuszczać, że typowa dla puszczańskich grądów “dynamika luk” może nie być wystarczającym czynnikiem do osiągnięcia skuteczności rekrutacji drzewostanów dębowych porównywalnej z poziomem sprzed 150-250 lat, zapewnionym przez czynniki antropogeniczne. Jedyny znaczący pojaw odnowienia dębowego obserwowany jest obecnie albo w rozległych lukach powstałych w wyniku gwałtownego rozpadu drzewostanów zdominowanych przez świerk (tu lub tu), albo na porolnym obrzeżu Puszczy Białowieskiej. Zagadnieniom tym (struktura, dynamika, historia puszczańskich drzewostanów, patrz tu, str. 17-39) poświęciłem swoją rozprawę habilitacyjną w dyscyplinie biologia (2013).

Odkrywając znaczenie historycznych form wykorzystania Puszczy Białowieskiej zacząłem się zastanawiać, czy porzucone i coraz bardziej zarastające dawne agro-leśno-pastwiskowe krajobrazy Europy Środkowej i Wchodniej, za 300-400 lat nie będą przypominały dzisiejszego Białowieskiego Parku Narodowego?

Dzięki pracy na Uniwersytecie Rzeszowskim (od 2005) uzyskałem łatwiejszy dostęp do tradycyjnych agro-leśno-pastwiskowych krajobrazów Europy wschodniej (południowo-wschodnia Polska, Zach. Ukraina, Węgry, Rumunia). Łączącą je cechą jest swoisty “ruszt” roślinności drzewiastej, często z dominującą rolą dębów (“oakscape”), gdzie dąb szypułkowy odkrywa swoją prawdziwą “nieleśną” nature, korzystając z optymalnych warunków świetlnych, odpowiadających mu zaburzeń i zoochorycznej dyspersji. Jednak po II wojnie światowej, za sprawą narzuconej w większości krajów komunistycznych kolektywizacji rolnictwa, następnie “otwarcia się” na agresywną konkurencję hojnie subewncjonowanego przemysłowego rolnictwa Zachodu w latach 1990. i wreszcie centralistycznej Wspólnej Polityki Rolnej UE, wiejskiej krajobrazy podlegają poważnej zmianie, zatracając ich tradycyjny, przyjazny dębom, charakter (tu i tu). Zachowanie przez krajobrazy ekologicznej odporności oraz potencjału ich świadczeń ekosystemowych wymaga takiego modelu zagospodarowania, który naśladując istotne cechy tradycyjnych krajobrazów rolniczych, wykorzystując mądrość tradycyjnej wiedzy ekologicznej, sprzyjałby odnowieniu funkcjonalnego związku gospodarki wiejskiej z jej ekologicznym miejscowym kontekstem. Wymaga to polityki ochrony przyrody poprzez stosowną promocję i wsparcie dla małych, w wysokim stopniu samowystarczalnych, wielofunkcyjnych wiejskich gospodarstw rodzinnych, stanowiących kluczowy czynnik bio-kulturowego dziedzictwa i jakości życia (tu i tu). Temat ten był silnie obecny na międzynarodowej konferencji naukowej “Wooded rural landscapes of Central and Eastern Europe: biodiversity, cultural legacy and conservation” zorganizowanej w 2017 r. na Uniwersytecie Rzeszowskim. Jednym z jej owoców jest “Rzeszowsko-egerska Rezolucja dotycząca wiejskich krajobrazów regionu Karpat”, proponująca ramowe rozwiązania na rzecz ochrony regionalnego bio-kulturowego dziedzictwa.

Opowiadam się za koniecznością harmonijnego powiązania wiejskich lokalnych gospodarek z ich bezpośrednim kontekstem ekologiczno-środowiskowym. Jestem przekonany, że zintegrowane systemy zagospodarowania i wykorzystania krajobrazów, bazujące na bogactwie lokalnej i regionalnej tradycji, stanowić będą najlepszą odpowiedź na obecne i przyszłe ekologiczne i społeczne wyzwania.

W prowadzonych badaniach pomagały mi mniejsze i większe granty badawcze i stypendia naukowe: MaB UNESCO, British Ecological Society, Dutch Environmental Agency, KBN, Fundacji Kościuszkowskiej, MNiSW, NCN. Obecnie jestem kierownikiem projektu badawczego NCN 2021/43/B/NZ9/01861 pt. „Wpływ warunków środowiskowych i procesów ekologicznych na naturalne odnowienie dębu (Quercus robur) w post-rolniczych krajobrazach Europy Środkowowschodniej”

Staram się dzielić swoim doświadczeniem i wspierać działania na rzecz ochrony przyrody jako członek Rady Naukowej Świętokrzyskiego Parku Narodowego oraz Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Rzeszowie

W życiu prywatnym jestem mężem, ojcem czworga dzieci i dziadkiem Kuby, Julka, Kazia, Gucia i Zbyszka oraz Laury, która niebawem do nas dołączy.

Swoimi przemyśleniami wykraczającymi poza zakres nauk przyrodniczych dzielę się od czasu do czasu z czytelnikami kwartalnika „Christianitas”.

ENGLISH

My doctoral thesis addresses structural patterns of the ground layer in forest plant communities. In particular, compositional and spatial characteristics of the vegetation mosaic were considered with respect to various types of temperate forests and selected biotic and abiotic factors, including tree canopy layer, soil characteristics, management regime. In 1997, on a set of ten regular plots representing various aspects of the mesic “oak-hornbeam” forest in Białowieża, I initiated the long-term observation of the ground floor forest mosaic, with the last records taken in 2019.

As a post-doc, I extended the research objective to patterns and occurring at the level of the dynamics and patterns of stand structure (the mosaic of developmental phases, gap dynamics, and dead wood). With my systematic study on the dead wood structure in the natural forest of Białowieża, I contributed to the seminal text book on the topic, “The afterlife of a tree”.

Since 2008, applying the dendrochronological method, I was developing the dendroecological reconstruction of the origin of the BNP’s oaks (Quercus robur) old-growth stands. It points unambiguously at a decisive role of anthropogenic and zoo-anthropogenic factors of oaks regeneration, such as forest grazing, game intensive management, forest protoindustry, administrative ban on prescribed forest burning. Although it has undermined the strongly entrenched romantic “axiom” of Białowieża strict reserve as a remnant of undisturbed development of “primeval forest”, the recognition of the strong human footprint makes the forest history not only truer but also more fascinating. Considering present oak regeneration, it is unlikely that typical gap dynamics of “oak-hornbeam forest” may secure its recruitment at the level comparable to the forest historical dynamics driven by anthropogenic factors. The only meaningful emergence of the new oak generation can be observed either in large gaps resulting from the bark beetle outbreak in spruce-dominated stands (here and there) or in the post-farming mantle and fringe vegetation at the edge of BNP. These finds have diverted my interest towards the ecology and ecohistory of treed rural landscapes.

Having moved to the University of Rzeszów, SE Poland, I started exploring traditional agro-silvo-pastoral landscapes of Eastern Europe (SE Poland, W Ukraine, Hungary, and Romania). In their oak-dominated fabric, the “oakscape”, the common oak in particular reveals its true, “non-forest nature”, benefiting from optimal light conditions, disturbance regimes, and zoochoric seed dispersal. After World War II, however, due to the communism-imposed farming collectivisation, followed by the aggressive competition of intensive farming in the 1990s, and the centralistic EU’s Common Agricultural Policy, the rural landscapes undergo substantial change, losing their traditional, oaks-friendly character (here and there). Therefore, the sustenance of landscapes’ ecological resilience and their ecosystem services require a transformation management, mimicking certain important characteristics of traditional agricultural landscapes, referring to the wisdom of the traditional ecological knowledge, and re-connecting rural economies with their ecological contexts. We advocate that the future conservation policy should embrace efficient promotion and support of small, semi-subsistence family farms as key contributors to the wide bio-cultural legacy and human life quality (here and there). This was an important theme at the international conference on “Wooded rural landscapes of Central and Eastern Europe: biodiversity, cultural legacy and conservation” held in 2017 at the University of Rzeszów. The conference issued a topical “Rzeszów-Eger Resolution on traditional rural landscapes of the Carpathian region”, providing the framework guidelines for the conservation of the region’s biocultural legacy. I am advocating for re-connecting local rural economies with their immediate ecological contexts. I believe that that integrated systems of landscapes’ management and use, based on rich local and regional traditions, will be the best answer to present and future environmental, conservation, and social challenges.

I was a leader of several research project, including MAB UNESCO, British Ecological Society, Polish Ministry of Science and Higher Education, and National Science Centre (NCN). Most recently, I have been leading the NCN 2021/43/B/NZ9/01861 research project "The influence of environmental conditions and ecological processes on the natural regeneration of oak (Quercus robur) in post-agricultural landscapes of CE Europe"

In my private life, I am blessed with a wife, four children and five grandsons.

Manuscripts reviewer for: Forest Ecology and Management; Forests; Landscape Ecology; People and Nature; European Journal of Forest Research; Ambio; Acta Ornithologica; Sustainability; Plant Ecology & Diversity; Annals of Forest Science; Journal of Applied Ecology; Polish Journal of Ecology