Aktualności
Koncert „Polska liryka chóralna” w sercu Uniwersytetu
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, na posiedzeniu w dniu 27. listopada 2020 r., ustanowił patronów roku 2021. W tym gronie znaleźli się: kard. Stefan Wyszyński, Stanisław Lem, Cyprian Kamil Norwid, Krzysztof Kamil Baczyński oraz Tadeusz Różewicz. Obok tak wybitnych postaci, obecny rok jest także rokiem Konstytucji 3 Maja. Pierwsze kilka miesięcy roku, w którym najważniejszą rzeczą była troska o życie i zdrowie Polaków w czasie trwającej pandemii, nie sprzyjało inicjowaniu i przeżywaniu wydarzeń artystycznych czy popularno-naukowych związanych z ogłoszonymi patronami. Jednak stopniowe łagodzenie obostrzeń i powolne otwieranie przestrzeni do działalności artystycznych sprawiły, że trwające nieustannie próby i działania przygotowawcze w wielu zespołach związanych z szeroko pojętą sferą kultury, mogły nareszcie być przedstawione wytęsknionej publiczności.
Twórczość polskich poetów była i ciągle jest niewyczerpanym źródłem inspiracji dla polskich kompozytorów, zarówno tych uprawiających tzw. „poezję śpiewaną”, jak i tych zaliczanych do „muzyki poważnej”. Wielu z nich jako najodpowiedniejszy aparat wykonawczy do przekazania zwartych w dziełach poetów myśli i znaczeń wybrało chór i nie ma tu znaczenia ilość i jakość głosów. Dało to asumpt do organizacji koncertu chóralnego, opartego o dzieła, w których spotykają się i jednoczą polskie słowa oraz dźwięki, zarówno te dobrze znane, bo już stworzone jakiś czas temu, jak i całkiem nowe, niektóre napisane dosłownie kilka tygodni wcześniej. We wszystkich jednak, bez trudu odnajdziemy szczerą miłość do ojczyzny wyrażoną poprzez zachwyt nad polskim krajobrazem, tradycjami, przeżywanym tutaj zakochaniem lub oddaniem swego życie w jej obronie.
Wykonawcami tego niezwykłego z kilku powodów koncertu, były zespoły chóralne prowadzone przez pracowników Instytutu Muzyki Uniwersytetu Rzeszowskiego: dr hab. Bożenę Stasiowską-Chrobak, dr Katarzynę Sobas, mgr Agnieszkę Tomaszek oraz prof. Grzegorza Oliwę. Słowo wiążące o wykonawcach i utworach prowadził Krzysztof Szczepaniak – wizytator regionalny Centrum Edukacji Artystycznej w Warszawie.
Poetą, którego słowa wybrzmiały na początku koncertu był Krzysztof Kamil Baczyński. W przytoczonym na wstępie dokumencie czytamy: „W uznaniu zasług Krzysztofa Kamila Baczyńskiego dla polskiej sztuki, dla polskiej niepodległości i polskiej kultury, w stulecie jego urodzin, Sejm Rzeczypospolitej ogłasza rok 2021 Rokiem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Jednocześnie Sejm Rzeczypospolitej oddaje hołd innym przedstawicielom poetów pokolenia Kolumbów poległym w trakcie okupacji niemieckiej - Tadeuszowi Gajcemu, Janowi Romockiemu, Zdzisławowi Stroińskiemu, Józefowi Szczepańskiemu i Andrzejowi Trzebińskiemu”[1]. W wykonaniu Strzyżowskiego Chóru kameralnego pod dyrekcją Grzegorza Oliwy oraz Chóru Kameralnego Instytutu Muzyki UR pod dyrekcją Bożeny Stasiowskiej-Chrobak usłyszeliśmy: Modlitwę do Bogarodzicy, Elegię o chłopcu polskim oraz Kołysankę. Chór Instytut Muzyki UR wykonał także Kołysankę do słów K. I. Gałczyńskiego oraz hymniczne O, ziemio polska Juliusza Łuciuka do słów Karola Wojtyły.
Podkarpacki Chór Męski prowadzony przez Grzegorza Oliwę, sięgnął po wiersz Marii Konopnickiej Przy oknie oraz poezję Adama Asnyka Noc zapada; oba w opracowaniu odkrywanego od niedawna, polskiego kompozytora Ottona Mieczysława Żukowskiego. Trzecią pieśnią była kompozycja Wacława Lachmana do słów Mieczysława Romanowskiego – Sztandary polskie w Kremlu, pełna dramatyzmu i muzycznej retoryki.
Dwusetną rocznicę urodzin Cypriana Kamila Norwida, wybitnego poety, dramatopisarza, prozaika i myśliciela, a także artysty sztuk pięknych, jako pierwszy w koncercie zaznaczył Chór Akademicki Uniwersytetu Rzeszowskiego pod dyrekcją Katarzyny Sobas. Zespół zaprezentował wieloczęściową, niezwykle barwną interpretację Bema pamięci żałobny rapsod w muzycznym opracowaniu Andrzeja Mozgały, kompozytora mieszkającego nieopodal Rzeszowa. To jedna z tych kompozycji, które z inicjatywy Dyrygentki powstały niemalże tuż przed koncertem. Chór Akademicki Uniwersytetu Rzeszowskiego wykonał także inną kompozycję tego twórcy – Szturm, do słów K. I. Gałczyńskiego, który był jego debiutem literackim, opublikowanym w „Rzeczpospolitej” tuż przed maturą.
Józef Świder to jedna z ważniejszych postaci dla polskiej literatury chóralnej, bo śmiało można zaryzykować stwierdzenie, że nie ma chyba w Polsce chóru, który nie miałby w swoim repertuarze choćby jednego utworu tego kompozytora. Po jego muzyczną interpretację wiersza Zygmunta Krasińskiego Hymn sięgnął Chór „Akord” ZNP i SCK w Mielcu prowadzony przez Grzegorza Oliwę. Pobrzmiewa w nim wyraźna nuta mesjanizmu, wprowadzona konsekwentnie rozwijanym w następnych zwrotkach porównaniem umęczonej Polski do Chrystusa i adresowaniem utworu do Matki Boskiej —jako Matki Chrystusa i jednocześnie Królowej Polski.[2]
W dalszej odsłonie koncertu, połączone chóry: mielecki i strzyżowski pozostały w twórczości Józefa Świdra i zaprezentowały jedne z najbardziej znanych przykładów polskiej liryki chóralnej, pieśni do słów C. K. Norwida Moja piosenka (w oparciu o wiersz Moja piosnka II) oraz Czego chcesz od nas Panie do słów J. Kochanowskiego.
Podniosły i jednocześnie radosny finał koncertu stanowiło wykonanie dwóch, w pełni współczesnych utworów, artystów wyjątkowych: Moniki Partyk i Włodzimierza Korcza. Ten twórczy tandem ma za sobą wiele, wybitnych dzieł: od piosenek Wszystko może się stać i Żyć się chce wykonywanych przez Alicję Majewską, po pieśni sakralne i wielkie formy wokalno-instrumentalne jak oratoria: Święty, Rapsod o Cudzie nad Wisłą, Kazimierz Pułaski. Pieśni Song o wolności oraz Tamten maj powstały specjalnie dla chórów szkół muzycznych regionu podkarpackiego z Błażowej, Jeżowego, Ropczyc, Rymanowa i Strzyżowa z udziałem czterogłosowego chóru mieszanego. Zostały one nagrane i zamieszczone w mediach społecznościowych oraz kanale YouTube, zyskując bardzo pochlebne recenzje. Szczególnie ten drugi utwór miał na celu zwrócenie uwagi młodego pokolenia na doniosłość i wartość, uchwalonego w 1791 r. przez Sejm Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego aktu wprowadzającego trójpodział władzy, który niósł gwarancje swobód obywatelskich, tradycje chrześcijańskie, tolerancję i wartości Oświecenia. Jako pierwsza w Europie i druga na świecie Ustawa Rządowa stanowiła dowód głębokiego patriotyzmu oraz zrozumienia spraw obywatelskich i społecznych. „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, świadomy znaczenia Konstytucji 3 Maja jako ważnego elementu pamięci zbiorowej, oddając hołd wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tego wiekopomnego aktu - myślicielom politycznym, posłom na Sejm Czteroletni, przedstawicielom ówczesnego obozu patriotycznego oraz pokoleniom Polaków, których niezłomna walka pozwoliła na przetrwanie lat niewoli i odzyskanie niepodległości, zachęca do refleksji nad dziedzictwem Konstytucji 3 Maja współcześnie”[3] – czytamy w oświadczeniu. Wykonanie obu pieśni, z udziałem pianisty Pawła Węgrzyna było publicznym prawykonaniem, które poprowadziła Agnieszka Tomaszek.
Niezwykle przejmująco i dojrzale, uczniowie szkół muzycznych śpiewali:
Dałeś nam, Panie, skrzypce i flety
I wszystkie świata dźwięki
Dałeś symfonii i ciszy przepych
Trele, hymny i jęki
Niech w trąby dmą na życia cześć
I w bębny biją aż do kości
Ja wolę, Panie, cichą pieśń
Co nie zagłuszy mi wolności
Pieśń Tamten maj, to wyśpiewana lekcja historii, z odniesieniami do Ignacego Potockiego, Hugona Kołłątaja, liberum veto i Targowicy, zakończone radosnym Wiwat maj – Trzeci Maj! Wiwat!
Strefą zero określa się miejsca o wyjątkowym znaczeniu, jądra eksplozji. Aula A0 Uniwersytetu Rzeszowskiego była w dniu 13.06.2021 r. strefą dobrze rozumianego patriotyzmu, źródłem piękna i dobra, zarówno dla wykonawców jak i słuchaczy. Z całą pewnością to wyjątkowe miejsce, serce dla całej społeczności uniwersyteckiej będzie jeszcze świadkiem niejednego, wyjątkowego wydarzenia muzycznego. Dojrzałe i przemyślane kreacje muzyczne dopełniało dyskretne oświetlenie tej nowoczesnej ale urokliwej przestrzeni, wykonane przez zespół KorekSound. Słowa serdecznej wdzięczność za pomoc i życzliwość w organizacji koncertu organizatorzy kierują w stronę Prorektora ds. Kolegium Nauk Humanistycznych prof. dra hab. Pawła Graty oraz Prorektor ds. Kolegium Nauk Przyrodniczych prof. dr hab. Idalii Kasprzyk.
Grzegorz Oliwa
