Czy fundamentalne wartości akademickie są prawami człowieka?

Duża część kwestii, do których odnoszą się poszczególne wartości fundamentalne, pokrywa się z międzynarodowymi standardami praw człowieka, jednakże niektóre elementy mogą się w większej mierze opierać na stosowaniu dobrych praktyk.

Dla przykładu skargi w sprawie naruszenia zasad sprawiedliwego dostępu czy wolności akademickiej mogą zostać uznane za zasadne w myśl obowiązujących regulacji dotyczących ochrony praw człowieka w nawiązaniu do prawa do wolności wyrażania opinii, prawa do edukacji czy prawa do wolności od dyskryminacji z uwagi na wiek, płeć, religię, rasę czy inne przesłanki. Skargi w sprawie naruszenia autonomii instytucjonalnej lub transparentności mogą częściej zależeć od krajowych regulacji prawnych, które zwykle opierają się na dobrych praktykach stosowanych na całym świecie. Niemniej, jeżeli dane zachowanie wkracza również w zakres innych wartości, nawet dwie ostatnie mogą uruchamiać procedury ochrony praw człowieka, zważywszy na powiązania występujące między wszystkimi pięcioma wartościami. Na przykład decyzja organu państwowego o zamknięciu uczelni z powodu wątpliwości dotyczących budżetu lub zarządzania może nie uruchomić procedur ochrony praw człowieka, które z kolei mogłyby mieć zastosowanie, gdyby rzeczoną uczelnię zamknięto w celu ukarania za pokojowe wyrażanie opinii przez profesorów, naukowczynie lub osoby studiujące.

Fundamentalne wartości akademickie są chronione przez prawo uczelniane i standardy dotyczące praw człowieka. Mimo że płaszczyzny te nakładają się na siebie, nie są one tożsame. Międzynarodowe standardy ochrony praw człowieka mają zastosowanie w przypadku wszystkich ludzi, ale w szczególności skupiają się na ograniczaniu szkodliwych działań państwa (np. cenzura, dyskryminacja) lub promowaniu praktyk pozytywnych z punktu widzenia realizacji praw człowieka (np. ściganie sprawców lub zapewnianie dostępu do wysokiej jakości szkolnictwa wyższego). Same wzorce ochrony praw człowieka mogą okazać się niewystarczającym środkiem do zabezpieczenia fundamentalnych wartości akademickich przed erozją wynikającą z prywatnych, niepaństwowych działań lub

też z praktyk prawnych czy administracyjnych, które nie uruchamiają procedur ochrony praw człowieka (np. dotyczące przyjęcia na uczelnię wyższą czy finansowanie szkolnictwa wyższego). Względem standardów ochrony praw człowieka prawo uczelniane ma węższe zastosowanie, ponieważ ogranicza się do samych instytucji i jednostek związanych z sektorem szkolnictwa wyższego; może jednak także stanowić punkt odniesienia dla szerszego kontekstu różnych zagadnień organizacyjnych (np. kierowanie uczelnią, etaty wykładowców, zatrudnianie osób pracujących, itp.). Dlatego też obrońcy i obrończynie fundamentalnych wartości akademickich muszą brać pod uwagę zarówno prawo uczelniane, jak i standardy ochrony praw człowieka, aby zdecydować czy tylko jeden, czy oba zbiory gwarantują ochronę w danym kontekście.

Nakładanie się tych dwóch obszarów może wprowadzać zamieszanie co do tego, które standardy chronią jakie formy intelektualnej ekspresji bądź zachowań, a w szczególności, które z nich powinny być traktowane jako z natury „akademickie” dla celów ochrony wolności akademickiej (oprócz ogólnej ochrony wolności wypowiedzi). Prowadzi to do prób wyznaczenia jasnych granic pomiędzy formami „akademickimi”, co ma umożliwić ich ochronę, a formami „nieakademickimi”, co oznacza brak ochrony w kontekście wolności akademickiej czy innych wartości akademickich.

Praktyki te są zrozumiałe, niemniej wysiłki w kierunku stawiania granic mogą okazać się szkodliwe, jeśli przyczynią się, jakkolwiek nieumyślnie, do uwiarygodnienia poglądów przeciwników wolności akademickiej, próbujących ograniczyć intelektualną ekspresję i prowadzenie niektórych badań. Koncentracja na stawianiu granic może okazać się niebezpieczna również dlatego, że przysłania dwa dużo ważniejsze aspekty, tj. „Kto decyduje o tym, gdzie, jeżeli w ogóle, należy postawić granicę?” oraz „Jakie są konsekwencje jej przekroczenia?”.