Dobrze funkcjonujące społeczności akademickie mają ogromne znaczenie. Są one bowiem motorem produkcji wiedzy, odkryć, innowacji, rozwoju umiejętności, ochrony kultury i postępu społecznego. Dla prawidłowego funkcjonowania społeczności akademickich konieczne jest osadzenie ich na gruncie fundamentalnych zasad takich jak: sprawiedliwy dostęp, instytucjonalna transparentność, wolność akademicka, autonomia instytucjonalna i odpowiedzialność społeczna. Na takie wartości akademickie proponowane przez sieć Scholars at Risk mają wpływ międzynarodowe normy dotyczące praw człowieka, narzędzia opracowane przez UNESCO, a także stanowiska organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

W miejscach, gdzie wartości te są respektowane i rozwijane, społeczności akademickie nie tylko zapewniają społeczeństwu dostęp do niezbędnej wiedzy i usług, ale także maksymalizują zdolność jednostek do samodzielnego myślenia i podejmowania kreatywnych działań opartych na wiedzy, mających wpływ nie tylko na życie członków akademii, ale też innych ludzi. Bez tych wartości zarówno oferta szkolnictwa wyższego, jak i pełnione przez nie społeczne, polityczne i kulturalne funkcje ulegają zawężeniu.

Próby rozszerzania wspomnianych wartości mogą być przez niektórych postrzegane jako coś destabilizującego; coś, co może wywoływać brutalne ataki, represje, upolitycznienie lub nieusprawiedliwione zewnętrzne naciski na społeczności akademickie. Powoduje to spadek poczucia bezpieczeństwa, a co za tym idzie, także jakości nauczania i badań naukowych. Ponadto, pomijając te brutalne naciski czy represje, dzisiejsze społeczności akademickie znajdują się pod ogromną presją strukturalną i konkurencyjną wynikającą z globalizacji, komercjalizacji, utowarowienia wiedzy, tak zwanych przełomowych technologii i wielu innych.

Czynniki te mogą wypierać wspomniane wartości fundamentalne nie z powodu wrogiego nastawienia do nich, ale złożoności ich wdrażania w bardzo zróżnicowanych środowiskach. Szczególnie dotyczy to szkolnictwa wyższego, którego instytucje podejmują międzynarodową współpracę – począwszy od zwykłych wymian badawczych, a skończywszy na zakładaniu zagranicznych filii. Oferują one z jednej strony wiele interesujących możliwości, z drugiej stanowią jednak wyzwanie dla samych instytucji, uczonych oraz osób studiujących z nimi związanych lub mających do czynienia z instytucjami lub ludźmi z miejsc, w których wartości akademickie nie cieszą się podobnym zrozumieniem lub poszanowaniem.

Post przygotowany przez Biuro Rzeczniczki Praw i Wartości Akademickich Uniwersytetu Jagiellońskiego.