Wniosek w sprawie utworzenia Międzyresortowego Zespołu do spraw systemowych rozwiązań związanych z aktywizacją i edukacją senioralną

ADRESACI:

Minister do spraw Polityki Senioralnej

STANOWISKO:

W sprawie utworzenia Międzyresortowego Zespołu do spraw systemowych rozwiązań związanych z  aktywizacją i edukacją senioralną

UZASADNIENIE:

Polskie społeczeństwo jest jednym z najszybciej starzejących się w Europie. W 2005r. odsetek osób w wieku 60+, w ogólnej liczbie mieszkańców Polski, wynosił 17,2%, w 2022r. było to już 25,9%, a zgodnie z prognozą GUS w 2060r. będzie ich prawie 40 %. W 2022 r., podobnie jak w 2021r., najwyższym odsetkiem osób w wieku 60 lat i więcej charakteryzowało się województwo świętokrzyskie (28,9%), natomiast najniższym – małopolskie (23,9%). Według danych GUS z grudnia 2023r., na koniec 2022r. liczba osób w wieku 60+ wyniosła 9,8 mln i w stosunku do 2021r. zwiększyła się o 0,7%. Aktualnie udział osób starszych w ogólnej populacji mieszkańców Polski osiągnął poziom 25,9%.Powyższe wskazuje zatem, że  współczesne polskie społeczeństwo staje się społeczeństwem starzejącym, a badania demograficzne pokazują, że ten trend będzie się w najbliższych latach nasilał. Dlatego konieczne jest podjęcie systemowych rozwiązań w zakresie aktywizowania  i edukacji seniorów.

W opinii Światowej Organizacji Zdrowia aktywni seniorzy  mają mniej odczuwalne deficyty zdrowia i większą sprawność psychofizyczną, co wpływa na obniżanie się kosztów opieki zdrowotnej. Regularna aktywność przyczynia się do opóźnienia demencji, choroby Alzheimera i wielu innych chorób o charakterze przewlekłym. Ponadto aktywni seniorzy to osoby posiadające większą zdolność i chęć do pracy, wnoszące istotny wkład w rozwój społeczeństwa (vide: Rola i znaczenie aktywności społecznej seniorów, autor: Dorota Rynkowska, Uniwersytet Rzeszowski).

W przypadku starości  aktywność ma znaczenie szczególne, bowiem w sposób istotny wpływa na zadowolenie i kondycję człowieka. Aktywność to synonim życia, stały i dostosowany do możliwości danej osoby wysiłek ( vide: L. Dyczewski, Ludzie starzy i starość w społeczeństwie i kulturze, Lublin 1994, s. 33.) Jest warunkiem prawidłowego rozwoju, umożliwia prowadzenie twórczego i harmonijnego życia, jest podstawą leczenia wielu chorób, opóźnia procesy starzenia się. Aktywność osób starszych w istotny sposób łączy się z potrzebami: rozwoju osobistego, poczucia własnej wartości, przynależności, realizowania planów życiowych, przystosowania do zmieniających się warunków oraz oczekiwań społecznych i własnych możliwości. Rodzaj aktywności jest uzależniony nie tylko od indywidualnych preferencji, stanu zdrowia, posiadanego zasobu umiejętności społecznych, ale też w dużej mierze odzwierciedla kontekst społeczny wymiarów ludzkiego działania (vide:  S. Steuden, Psychologia starzenia się i starości, Warszawa 2011, s. 83). Szczególnie ważne wydaje się zachowanie aktywności psychicznej po to, aby przedłużyć aktywność fizyczną, a w konsekwencji odsunąć na dalszy plan sędziwą starość.  Jak wynika z  licznych badań i  opracowań naukowych aktywność podejmowana w podeszłym wieku może spełniać wiele funkcji:

adaptacyjną: pomaga w lepszym przystosowaniu się osób starszych do życia w nowej sytuacji społecznej i rodzinnej,

integracyjną: prowadzi do integracji w grupie, do której należą ludzie starsi, i uzupełnia różne braki,

kształcącą: pomaga rozwijać i doskonalić cechy oraz predyspozycje osobowościowe,

rekreacyjno-rozrywkową: likwiduje stres, przywraca chęć do życia, wypełnia czas wolny,

psychospołeczną: prowadzi do poprawy jakości życia, umożliwia odczuwanie satysfakcji życiowej i podnosi autorytet jednostki.

Szczególnie ważne dla osób starszych są następujące rodzaje aktywności :

domowo-rodzinna: rozumiana jako wykonywanie różnych czynności związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego i z życiem najbliższej rodziny,

kulturalna: jest przejawem miejskiego stylu życia i dotyczy np. czytelnictwa, oglądania telewizji, korzystania z instytucji kulturalnych, klubów seniora,

zawodowa: odgrywa ogromną rolę w życiu człowieka, zaspokajając potrzebę uznania, użyteczności, przydatności; ułatwia samookreślenie kulturowe, poprawia samopoczucie,

społeczna: najczęściej uczestniczą w niej osoby, które wcześniej wyróżniały się aktywnością działacza w danym środowisku,

edukacyjna: pomaga człowiekowi starszemu w ciągłym doskonaleniu siebie, umożliwia ćwiczenie umysłu, poznawanie nowych zagadnień, ludzi,

religijna: w wieku starszym wzrasta znaczenie religii i uczestniczenie w obrzędach religijnych,

rekreacyjna: osobom starszym potrzebny jest ruch fizyczny, wypoczynek oraz wykonywanie ulubionych zajęć dla własnej przyjemności.

Celem aktywizacji seniorów  jest przede wszystkim zwrócenie uwagi na jej następujące komponenty:

 utrzymanie sprawności fizycznej i zdrowotnej: gimnastyka, spacery, zabawy ruchowe, rehabilitacje,

usamodzielnienie, pobudzenie zaradności: wykorzystanie różnych czynności związanych z higieną osobistą, wyrobienie nawyków higienicznych,

nauka współżycia w grupie i środowisku: kształtowanie pozytywnych cech osobowości, kultury życia codziennego, umiejętność nawiązywania kontaktów z rówieśnikami, sąsiadami itp.,

utrzymanie (bądź pobudzenie) wiary w sens życia,

rozwijanie różnych zainteresowań,

stymulowanie procesów wyobraźni i twórczego działania.

W aktywizowaniu seniorów niezwykle ważną rolę odgrywają  w Polsce uniwersytety trzeciego wieku, które od 1975r. realizują misję „Uczenia się przez całe życie”. Ogólnopolska Federacja Stowarzyszeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku od 2007r. konsoliduje środowisko UTW w kraju, udziela wsparcia organizacyjno-prawnego, doradczego, analizuje  sytuację i diagnozuje problemy związane z działalnością edukacyjno-aktywizującą osoby starsze. Z doświadczeń Federacji wynika, iż niezbędne są systemowe działania Państwa w przedmiotowym zakresie, które mogą przyczynić się do włączenia znacznie większego potencjału seniorów w działalność edukacyjno-aktywizującą oraz zacieśnienie współpracy ze środowiskiem naukowym i akademickim a także ze  szkołami i placówkami oświatowymi. W konsekwencji, warto wspierać każdy podmiot aktywizujący seniorów oraz animować powstawanie kolejnych takich inicjatyw w jak największej liczbie miejscowości w Polsce.

Biorąc pod uwagę powyżej przedstawione okoliczności – w szczególności fakt, iż przedmiotowy wniosek dotyczy ok. 10 milionowej, wciąż rosnącej populacji polskich seniorów – nawiązując również do zadań Ministra ds. Polityki Senioralnej, wynikających z  rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2023 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra do spraw Polityki Senioralnej, Ogólnopolska Federacja Stowarzyszeń UTW zwraca się z uprzejmą prośbą o: zainicjowanie utworzenia Międzyresortowego Zespołu do spraw systemowych rozwiązań związanych z aktywizacją i edukacją senioralną, jako  organu pomocniczego Rady Ministrów;

wystąpienie w tej sprawie do merytorycznie zainteresowanych instytucji tj. w szczególności:  Ministra Edukacji Narodowej, Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministra Zdrowia, Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministra Cyfryzacji, Ministra Sportu i Turystyki, Ministra  Rozwoju i Technologii, Parlamentarnego Zespołu ds. UTW.